Contenido principal

O modelo de Seguridade Social que a Constitución deseña vai ser máis ambicioso que o modelo vixente ata ese momento e esixirá adecuar o sistema ás previsións constitucionais, xa que as normas ordinarias preconstitucionais en materia de Seguridade Social son insuficientes para dar cumprimento ao modelo esixido pola Constitución.

Esta utiliza a expresión "Seguridade Social" en catro preceptos dispersos, se ben o máis importante, como apuntamos, é o artigo 41. O segundo precepto de interese é o artigo 149.1.17 que inclúe a lexislación básica e o réxime económico da Seguridade Social entre as materias sobre as que o Estado ten competencia exclusiva, sen prexuízo da execución dos seus servizos polas Comunidades Autónomas.

Á luz do terceiro precepto contemplado, que é o artigo 129.1, esa lexislación que corresponde ao Estado debe establecer as formas de participación dos interesados na Seguridade Social.

Unha cuarta e última referencia á Seguridade Social contense no artigo 25.2 cando, ao referirse aos dereitos do condenado a pena de prisión, declara que "en todo caso, terá dereito a un traballo remunerado e aos beneficios correspondentes da Seguridade Social".

Pero a contemplación das liñas mestras da Seguridade Social trazadas pola Constitución non se reduce aos catro artigos aludidos, en que tal expresión se utiliza. Tense que mencionar tamén outros artigos: a protección económica da familia (artigo 39); a protección da saúde (artigo 43); o tratamento e rehabilitación dos diminuídos físicos (artigo 49) e a suficiencia económica dos cidadáns durante a terceira idade, mediante pensións adecuadas e periodicamente actualizadas (artigo 50). Aspectos todos eles considerados
internacionalmente como vertentes da Seguridade Social.

O mandato constitucional, recollido como un dos principios reitores da política social e económica, cumpriuse mediante a promulgación da Lei de prestacións non contributivas, e así quedou finalmente configurado o sistema de protección da Seguridade Social a través de dúas modalidades ou niveis: unha modalidade contributiva e unha modalidade non contributiva.

O artigo 41. da Constitución española ao referirse á Seguridade Social establece que os poderes públicos manterán un réxime público de Seguridade Social para todos os cidadáns, que garanta a asistencia e prestacións sociais suficientes ante situacións de necesidade, especialmente en caso de desemprego. A asistencia e prestacións complementarias serán libres.

Deste xeito, na actualidade, a acción protectora do sistema de Seguridade Social español articúlase partindo dun módulo de protección integral e universalizada que comprende a asistencia sanitario-farmacéutica, a protección familiar, os servizos sociais e, en determinados casos, o subsidio por desemprego.

A esta protección acceden todos os cidadáns, en idénticas condicións, con independencia de que contribuísen ou non ao sistema da Seguridade Social, e complétase, por unha parte, co sistema de prestacións económicas no que, de forma harmónica e diferenciada, intégrase a modalidade contributiva, na que se ofrecen rendas de substitución dos salarios percibidos en activo (proporcionalidade entre salario-cotización e prestación) e, por outra, coa modalidade non contributiva, dirixida a proporcionar rendas de compensación das necesidades básicas en favor daqueles cidadáns que, atopándose en situación de necesidade, non acceden á esfera contributiva.

A estes dous niveis de carácter público e obrigatorio tense que engadir un terceiro nivel complementario de carácter libre, constituído principalmente polas Entidades de Previsión Social e os Fondos de Pensións.