Cookiei buruzko oharra

Webgune honek cookieak erabiltzen ditu, erabiltzaile gisa esperientzia hobea izan dezazun. Cookieak ez dira erabiltzen informazio pertsonala jasotzeko. Informazio gehiago nahi izanez gero, kontsultatu gure cookie-politika.

Contenido principal

Gizarte Segurantzaren sistemaren printzipioak eta zuzentarauak

Espainiako Konstituzioaren 41. art.ren arabera, botere publikoari eta gizarte-eragile eta -solaskideei dagokie etorkizunean bidezko pentsio-sistema publiko orekatu eta solidarioa bermatzeko erantzukizuna.

Konstituzio-agintaldi horren aurrean, Estatuak babes-sistema publiko bat ezartzek eta gizarte-babes hori bideragarri egiten duten ekonomia-baliabideak jartzeko konpromisoa hartzen du, hala ere, Konstituzioak ezartzen du gizarte-babesaren maila osagarria librea dela, hau da, pribatua izan daitekeela.

Beraz, Espainiako Gizarte Segurantzaren Sistemak, aurretik adierazitako konstituzio-printzipioa gauzatzeko, babes-ekitnza publikoa eskatzen du, herritar guztiei nahikoa babesa bermatzeko behar-egoeren aurrean, eta baliabide ekonomiko egonkor eta nahikoak babes-ekintza hori finantzatzeko.

Gizarte Segurantzaren Espainiako sistema, unibertsalista izateaz gain, babes berezia du langileentzat, lanaren ondorioz dituzten arriskuen aurrean, haien artean, Konstituzioak dioen moduan, langabezia.

Gure herrialdean duela gutxira arte nagusitu zen Gizarte Segurantzaren eredua, funtsean, hiru printzipio handietan antolatzen zen: proportzionaltasuna aintzat hartutako prestazioaren eta langileek egindako ekarpen ekonomikoaren (kontributibitatea) artean, jarduera bat egitearekin lotutako babesaren izaera profesionalaren eta babestutako subektuak erabilgarri dituen baliabide ekonomikoen aintzatespen eskasaren artean.

Gure Gizarte Segurantzaren sistemari buruzko informazioa ematen zuten ezaugarri horiek aldaketa handia izan zuten Gizarte Segurantzaren kotizazio gabeko prestazioei buruzko abenduaren 20ko 26/1990 Legea onartu zutenean, bigarren babes-maila bat sortu zuelako, aurretik ez zeuden biziraupen-errenta horiek gainditzeko, edozein zela onuradunaren jarduea profesionala eta sistemara egindako ekarpen ekonomikoak (kotizazioak).

Gure Gizarte Segurantzaren sistema orientatzen duten printzipioen aldaketa benetan ulertzeko, Toledoko Itunari buruz hitz egin behar du, Gizarte Segurantzaren Sistemaren arazoak aztertzeko eta aurkitzeko, eta jarduera-ildo posibleen katalogo bat egiteko sortu baitzen. Gizarte Segurantzaren finantzazioaren arazoa azpimarratzen zen bereziki eta etorkizunean izan zezakeen babesa, defizit publikoa ez handitzeko helburuarekin hartu behar ziren jarduerak aurreikusteko, prestazioen ordainketa handiagoen eta bereziki erretiro pentsioen igoeren ondorioz.

Lan horien emaitza (Toledoko Itunaren Txostena) Kongresuko Osoko Bilkurak onartu zuen 1995eko apirilaren 6an.

Horren barruan dauden proposamenen oinarrizko helburua hau da: "etorkizunean bidezko pentsio-sistema publiko orekatu eta solidarioa bermatzea, Espainiako Konstituzioaren 41. art. jasotako printzipioen arabera".

Aipatutako txostenen jasotzen diren gomendioen artean, nabarmendu behar dira Gizarte Segurantzaren Espainiako sistemarako printzipioetan eragina duten zenbait, hala nola:

  • Ekitatea eta Sistemaren kontribuzio-izaera, printzipio hauen indarraldia indartuz, solidaritate printzipioan kalterik egin gabe, eta, pixkanaka, prestazioek proportzionaltasun handiagoa izan dezaten egindako kontribuzio-esfortzuarekin.
  • Solidaritate printzipioa indartzea, finantza-egoerak uzten duen heinean, zenbait neurri hartuz, hala nola zurztasun-pentsioak jasotzeko gehieneko adina handituz edo alarguntza-pentsioak hobetuz diru-sarrerak txikiagoak badira.

Toledoko Itunaren gomendioetako bat garatuz, Batzorde ez iraunkor bat eratu zen, lortutako emaitzak baloratzeko, hartutako gomendioak aplikatuz, eta horretan oinarrituz etorkizuneko garapena aztertzeko, Espainia osorako prestazioen egonkortasun, iraunkortasun eta berdintasun irizpideen barruan, pentsiodunen ongizate-mailaren hobekuntzan jarraitutasuna bermatzeko aukera ematen duena, eta arreta berezia pentsio txikiagoetan jarriz.

2003ko urriaren 2an, Diputatuen Kongresuko Osoko bilkurak Batzorde ez Iraunkorrak egindako txostena onartu zuen. Txosten horretan, 1995eko Toledoko Itunaren ondorioak indartzeaz gain, beste gomendio batzuk sartu zituzten, gai hauei buruz:

  • Lana antolatzeko formula modernoek eragindako langileen egoera aztertzeko komenigarritasuna, bereziki lanaldi partzialeko lanaren hedadurari, aldi baterako enpleguaren eraginari eta soldata eta pentsioa edo laguntza bateratzeko aukerei dagokienez.
  • Seme-alaben edo mendeko pertsonen arreta eta zainketa aldiak barne hartzen dituzten mekanismoak aztertzea, "kotizazioetan barne hartzeko elementu" gisa.
  • Sistema integratu bat sortzea, osotasunaren ikuspegitik mendetasunaren fenomenoa kontuan har dezan.
  • Ezintasun fisiko, psikiko edo sentsoriala duten pertsonak aintzatespen berezia izatea.
  • Beharrezko neurriak hartzea beste herrialde batzuetako herritarrak gizarte-babeseko sistemara sartzeko, eskubide edo betebehar osoekin.

Duten garrantzia dela eta, hauek ere nabarmendu behar dira: Gizarte Segurantzaren arloko Neurriei buruzko Akordioa, 2006ko uztailaren 13an sinatu zutena Gobernuak, Langileen Batasun Orokorrak, Langileen Batzordeen Konfederazio Sindikalak, Enpresa Elkarteen Espainiako Konfederazioak eta Espainiako Enpresa Txiki eta Ertainen Konfederazioak, Toledoko Itunak 2003ko Parlamentuko Bileran ezarritako lehentasunekin batera, Gizarte Segurantzako neurriei buruzko abenduaren 4ko 40/2007 Legea sortu zutena, Gizarte Segurantzaren Sistema oinarritzen den funtsezko zenbait printzipio mantentzeko eta indartzeko beharra berretsi zuena, haren eraginkortasuna eta herritar guztien ongizate-mailen hobekuntza bermatzeko.

Horrela, solidaritateko eta nahikotasuna bermatzeko printzipioaren gauzatzean aurrera egin zen, babes maila pixkanaka hobetu eta hedatu zelako, eta kutxa-batasuna ere indartu zelako. Horrez gain, sistemaren kontributibotasuna handitu zen, eta proportzionaltasun handiagoa lortu zuten egindako kotizazioen eta lortutako prestazioen artean, ekitate faltako egoerak saihestuz azken horiek aintzat hartzean. Halaber, aurrera egin zuten lan-bizitza legezko erretiro-adinaz harago luzatzeko aukerari dagokionez, lan-merkatutik behar baino lehenago kanporatutako langile zaharrenek izandako ondorio negatiboak arintzeko beharraz ahaztu gabe.

Azkenik, nabarmendu behar da sistemaren modernizatzeko asmoa, familia-errealitate berriek sortutako egoerak aztertzean. Hori guztia egoera soziodemografikoak ekarritako eskaeren testuinguruan, hala nola biztanleen zahartzea, gero eta emakume gehiago lan egitea eta immigrazioaren fenomoenoa; baita Europar Batasunaren armonizazio irizpideak ere, pentsio-sistemaren finantza-iraunkortasuna bermatzeko.

Bestalde, gure Gizarte Segurantzaren Sistemari eusten dioten eta orientatzen diren printzipio eta zuzentarauen analisi orokorra egitean, oso garrantzitsutzat jotzen diren beste bi alderdi aipatu behar dira.

Lehena, Gizarte Segurantzaren baliabideen eta betebeharren estatu-titulartasunari buruzkoa da, Estatuari "Autonomia Erkidegoen zerbitzuak gauzatzean kalterik egin gabe, Gizarte Segurantzaren oinarrizko legedia eta erregimen ekonomikoa" egozten dion Espainiako Konstituzioaren 141.1.17. art. xedatutakoaren arabera.

Aipatutako arauan, aseguratuen eskubideen berdintasuna eskatzen da, edozein dela haien bizilekua, izaera hori izateagatik, eskubide horiek, titular batek bakarrik dituelako, Estatuak, eta finantza arloko solidaritate printzipioa aplikatu behar du derrigorrez, lurralde-arrazoiengatik baztertu gabe. Aurrekoarekin zuzenean lotuta, Esapainiako Konstituzioaren 149.1.17 art.. bertan inplizituki jasotzen da Lege maila duten zenbait arautan berariaz jasotako Kutxa Batasunaren printzipioa, eta konstituzioaren doktrinaren arabera interpretatu behar dena, titular bat baino ez dagoelako (Estatua) Gizarte Segurantzaren baliabide, betebehar eta prestazioei dagokienez, titular esklusibo horrek hainbat erakunde biltzaile eta erregistratzaile erabil ditzakeela alde batera utzita.

Kutxa-batasunaren printzipioa, Estatuak denboran eta lurralde nazional osoan, Gizarte Segurantzaren funtsen banaketa arrazionalizatzeko duten borondate gisa harti behar da, betebehar guztiei aurre egiteko.

Bukatzeko, Gizarte Segurantzaren Espainiako sistemaren helburua eta bokazio naturala islatzen eta erakusten duten zenbait ohar nabarmendu behar dira:

  • Gizarte Segurantzak babesa bermatu behar die herritarrei eta haien senideei, zahartasun, gaixotasun, langabezi egoeretan, eta bestelako gizarte-gabezietan, bizitzan zehar laguntzak eskatzen dituztelako.
  • Gizarte Segurantza ezinbesteko jarduera bihurtu da, eta gizartearen funtsezko kohesio-elementua.
  • Gizarte Segurantzak modu unibertsal eta solidarioan erantzuten die banakako beharrei, babestu behar diren egoeren aurrean. Solidaritate hori ikuspegi bikoitz batetik adierazten da:
    • a) Belaunaldien arteko solidaritatea: Espainiako sistemak, banaketa-sistema gisa, belaunaldi gazteek kotizazioak ordaintzea dakar, haiekin, nagusien edo behartuen prestazioak finantza daitezen.
    • b) Lurraldeen arteko solidaritatea: Espainiako sistema kutxa bakarreko kontzeptuan onarritzen da, hau da, lurralde nazional osoan bildutako kotizazioak, espainol guztien prestazioak finantzatzeko balio dute.
  • Gizarte Segurantzaren ezaugarri nagusia bizitzaren segurtasunik ezean datza, banakako, familien eta taldeen beharrei erantzuten dien babes-sistema bat antolatuz.
  • Gizarte Segurantza funtsezko eskubide unibertsala da, eta herritar guztiak barne hartzen ditu, babesa eskainiz, edozein dela haien egoera pertsonala nahiz soziala.
  • Gizarte Segurantzaren Espainiako Sistema testuinguru historikoan ulertu behar dugu, Espainiako Gizartearen aurrerapenaren eta gizarte-borroka eta konkisten prozesu baten emaitza moduan.
Contenido complementario
${loading}