Ezgaintasun Iraunkorreko Pentsioa

Langile batek gaixotasun edo istripu baten ondorioz lan-gaitasuna murriztua edo baliogabetua duenean izaten duen diru-sarreren galera estaltzen duen prestazio ekonomikoa da.

Gizarte Segurantzaren edozein araubidetako pertsonak, baldin eta ezgaitasun-maila bakoitzerako eskatutako baldintzak betetzen badituzte.

• Ohiko lanbiderakopartziala : Langileari % 33tik gorako murrizketa eragiten dio lanbide horretako errendimenduan.
• Ohiko lanbiderakoosoa : Langilea bere ohiko lanbiderako ezgaitzen du, baina beste lanbide batean aritu daiteke.
• Erabatekoa lan guztietarako: Langilea edozein lanbide edo ofiziotarako erabat ezgaitzen duena.
• Ezgaitasun handia:   Ezgaitasun iraunkorra duen langileak beste pertsona baten laguntza behar duenean bizitzako ekintza funtsezkoenetarako.

Ezgaitasun-mailaren arabera, baldintza orokor batzuk eta kotizazio-baldintza batzuk eskatzen dira. Istripuagatiko ezgaitasuna lan-istripuaren edo lanbide-gaixotasunaren den edo ez, ez da aldez aurreko kotizaziorik eskatuko.

• Ezgaitasun iraunkor partziala
• Ezgaitasun iraunkor osoa
• Ezgaitasun iraunkor absolutua
• Ezgaitasun handia

Oinarri arautzaileak eta aitortutako ezgaitasun iraunkorraren graduaren arabera aplikatzen den portzentajeak zehazten dute.

• Ezgaitasun iraunkor partziala: oroharreko kalte-ordaina da (aldi baterako ezgaitasuna kalkulatzeko erabili zen oinarri arautzailearen 24 hileroko).
• Ezgaitasun iraunkor osoa, oinarri arautzailearen % 55. 55 urtetik aurrera % 20 gehituko da, baldin eta, hainbat arrazoi direla medio, ohikoa ez den jarduera batean enplegua lortzeko zailtasuna dagoela uste bada.
• Erabateko ezgaitasun iraunkorra, oinarri arautzailearen % 100.
• Ezgaitasun handia: oinarri arautzaileari ezgaitasun iraunkor osoari edo absolutuari dagokion portzentajea aplikatzen zaio, osagarri batekin handituta.

• Ezgaitasun iraunkor partziala: Ebazpenetik aurrera.
  
• Ezgaitasun iraunkor osoa, erabatekoa edo ezgaitasun handia , ezgaitasun iraunkorraren aitorpena proposatzen den egunean edo aldi baterako ezgaitasuna iraungi eta hurrengo egunean.
  
  Interesduna alta eman gabeko egoera batetik badator, eskaera egiten den egunetik hasita (Ezgaitasun iraunkor absolutua eta ezgaitasun handia).

Pentsioa gaixotasun arrunt edo lanekoa ez den istripu batetik eratortzen denean, 14 ordainsaritan ordaintzen da (hilero, aparteko bi ordainsarirekin).
Lan -istripuaren edo lanbide-gaixotasunaren ondorio bada, 12 hilerokotan ordaintzen da, aparteko ordainsariak hilekoetan hainbanatuta baitaude.

Urtero errebalorizatzen da eta hileroko gutxieneko zenbatekoak bermatuta ditu.  Pentsioa pertsona fisikoen errentaren gaineko zergari (PFEZ) lotuta dago, eta ezgaitasun iraunkor absolutuagatiko eta ezgaitasun handiagatiko pentsioak zergaren atxikipenetik salbuetsita daude.

• Ezgaitasun iraunkor partziala: Edozein lanekin bateragarria da, baita lehendik egiten ari denarekin ere.
• Ezgaitasun iraunkor osoa: Bateragarria da edozein lanekin, enpresan lanpostu bera betetzea izan ezik. 
• Erabateko ezgaitasun iraunkorra eta ezgaitasun handia: Zure egoerarekin bateragarriak diren jarduerak egin ditzakezu. Erretiroa hartzeko adinetik aurrera, bateraezina da norberaren edo besteren konturako lanarekin.

Kasu guztietan, Gizarte Segurantzaren araubideren batean sar daitezkeen lanak egiten badira, alta eman eta kotizatu beharra dago, eta erakunde kudeatzaileari jakinarazi behar zaio.

GSINen edo ISMren zuzendaritza probintzialak, hala badagokio, ebazpena emango du gehienez 135 eguneko epean.  Epe horretan ebazpenik ematen ez bada, eskaera ezetsitzat joko da, administrazioaren isiltasun negatiboaren ondorioz.

Entzunaldiaren izapidea beharrezkoa bada edo dokumentazio osagarria eskatzen bada, interesdunak 10 egun izango ditu alegazioak aurkezteko edo dokumentazioa aurkezteko. Halaber, 10 egun izango dira enpresariaren alegazioetarako, segurtasun- eta higiene-neurrien faltagatik erantzukizuna duenean.

Pentsioa iraungiko da aitortutako ezgaitasuna berrikustearen ondorioz, erretiro-pentsioa aitortzeagatik, pentsio hori hautatzen denean, eta pentsiodunaren heriotzaren ondorioz. Halaber, bertan behera gera daiteke.

Ezgaitasun iraunkorragatiko pentsioa eskatzea.

Pentsioaren izapideak egiteko aurkeztu beharreko agiriak eskaera-ereduan daude zehaztuta.

GSINaren edo IGIaren zuzendaritza probintzialean, interesdunak helbidea duen tokian, salbu eta atzerrian bizi bada; kasu horretan, izapidea GSINen edo IGIren Espainiako azken kotizazioak egiaztatzen dituen probintziako GSINaren probintzia-helbidean egingo da. Itsasoko Gizarte Institutuak eskumena badu, haren lurralde-banaketaren arabera jokatuko da.

• Ezgaitasun iraunkorreko egoera aitortzeko: GSINeko probintzia-zuzendaritzak, ezgaitasunak ebaluatzeko ekipoen bidez, prozeduraren fase guztietan
• Ezgaitasun iraunkorra kudeatu eta ordaintzeko: dagokionerakunde arduraduna (GSIN, IGI edo Mutualitatea).  

• Ezgaitasun iraunkor partziala
• Ezgaitasun iraunkor osoa: Oroharreko kalte-ordaina
• Erregimen berezien berezitasunak

Berrikuspena: Ezgaitasun-egoera berrikus daiteke egoera larriagotzeagatik, hobetzeagatik, diagnostiko akatsagatik edo lanak egiteagatik, ezgaituak erretiroa hartzeko adina bete ez duen bitartean. Egoera horrek gradua berrestea edo aldatzea eragin dezake, edo ezgaitasuna iraungitzea, eta, beraz, pentsioa ere bai.

Ezgaitasun iraunkorreko pentsioak erretiro-pentsio izatera igarotzen dira onuradunek 65 urte betetzen dituztenean.

Ezgaitasunaren arrazoia lan-istripu edo gaixotasun profesional bat denean, eta enpresaren erantzukizuna zehaztu denean, prestazio ekonomikoa ehuneko 30etik ehuneko 50era igoko da, hutsegitearen larritasunaren arabera.

Katalunian, EBTdelakoen eginkizunak Ezgaitasunak Ebaluatzeko Kataluniako Institutuak eta Ezgaitasunak Ebaluatzeko Batzordeak betetzen dituzte.

Ohiko galderak