Araudietan sartutako prestazioak

1.- Informazio orokorra:

Gizarte Segurantzaren laguntza hauei aplikatzen zaie:

• Gaixotasun eta amatasun laguntzak (osasun laguntza, aldi baterako ezintasuna eta amatasuna).
• Baliaezintasun laguntzak, irabazi gaitasuna mantentzera eta hobetzera bideratutakoak barne
• Zahartzaroko prestazioak
• Biziraupen prestazioak
• Lan istripuen eta gaixotasun profesionalen prestazioak
• Heriotzagatiko laguntza
• Langabeziagatiko prestazioak
• Familia-laguntzak

Prestazio hauei dagokienez, kontuan izan behar da:

Araudian aurrez ikusitako kontribuzioko eta ez-kontribuzioko prestazioetarako eskubidea lortzeko, Europar Batasuneko edo Europako Ekonomikoa Erkidegoko kide  den Estatu batean edo Suitzan betetako aseguru, enplegu edo egoitza aldiak batu daitezkeela.

Kontribuzio izaerako pentsioak, laneko istripu eta gaixotasun profesionaleko errentak eta heriotzagatiko laguntzak interesdunak jaso ditzake, edozein izanik ere duen bizitokia edo Europar Batasunaren baitan, Europako Ekonomia Erkidegoaren baitan edo Suitzan egonik ere.

Araudia aplikatzen zaien kontribuziozkoak ez diren prestazioak onuraduna bizi den Europar Batasuneko kide den Estaturen batean bakarrik jaso ahal izango ditu, edo Europako Ekonomia Erkidegoko zati den Estaturen batean edo Suitzan,

eta dagokion legediaren arabera. Herrialde bakoitzak bere prestazioak zuzenean onuradunari ordainduko dizkio.

2.- Prestazioei buruzko informazio zehaztua:

Garrantzitsua: Informazio horretan "herrialde" hitza erabiltzean, Europar Batasuneko edo Europako Ekonomia Erkidegoko edozein herrialde edo Suitza izan daitekeela ulertuko da.

Gaixotasun eta amatasun laguntzak (osasun laguntza, aldi baterako ezintasuna eta amatasuna).

Kontingentzia horietatik eratorritako prestazioak onartzeko, dagokion herrialdearen erakunde eskudunak, behar izanez gero, beste edozein herrialdetako legediaren mende estalitako aseguru, enplegu edo egoitza aldiak batuko ditu.

Osasun laguntza, legedi nazionalaren arabera, langilea aseguratuta dagoen herrialdearen arabera onartzen da edo, pentsioduna izanez gero, pentsioaren ardura duen herrialdearen arabera, eta onuraduna dagoen edo bizi den herrialdean ematen da, herrialde horrek aplikatzen duen legedian ezarritakoaren arabera.

Normalean osasun laguntzako prestazioa onartzen duen herrialdeak ematen du. Hala ere, jarraian aipatzen diren pertsonek, herrialde batean osasun laguntzarako eskubidea izanik (Espainian, esaterako), beste herrialde batzuetarako lekualdaketetan osasun laguntza jaso dezakete (egonaldian edo bizitokia izanik, kasuaren arabera):

• Aldi baterako beste herrialde batera lekualdatzen diren langile eta familiakoak (esaterako: oporretara).
• Beste herrialde batean lana egiteko lekualdatutako langileak (nabarmendutakoak) eta haien familiakoak.
• Beste herrialde batera lekualdatzeko baimena jaso duten langileak (gaixoak).
• Pentsiodunak, ikasleak (izaera ofizialeko ikasketak egitera beste herrialde batera joaten direnean), baita haien guztien familiartekoak ere, beste herrialde bateko aldi baterako egonaldian.
• Bizitokia beste herrialde batera aldatzen duten pentsiodunak eta haien familiakoak.

Beharrezko agiriak

Eskuduna ez den herrialde bateko osasun laguntzaren prestazioetarako eskubidea horretarako ezarritako dokumentuaren bidez egiaztatzen da (Europako Osasun Txartela edo dagokion inprimakia), eskuduntza duen erakundeak igorrita. Espainiaren kasuan: Gizarte Segurantzaren Nazioko Institutoa (INSS)- Zuzendaritza probintzialak eta Gizarte Seguratzaren Arreta eta Informazio Guneak-,  eta Itsasoko Instituto Soziala (ISM)

Baliaezintasun prestazioak

Baliaezintasun pentsioa jasotzeko eskubideak zehazteko modua interesduna aseguratuta egon den legedien araberakoa da.

Herrialdeetako baliaezintasuneko legediak A edo B motakoak izan daitezke.

A motako legedia duten herrialdeak:

Baliaezintasun pentsioaren zenbatekoak ez du loturarik aseguruaren aldien iraupenarekin (Belgika; Espainia -funtzionarioen erregimen bereziak izan ezik-; Estonia; Frantzia -meatzaritzako erregimen bereziak izan ezik-; Grezia -nekazaritza erregimena bakarrik; Irlanda; Letonia; Herbehereak; eta Erresuma Batua).

B motako legedia duten herrialdeak:

Baliaezintasun pentsioaren zenbatekoak lotura du aseguruaren aldien iraupenarekin (Alemania; Austria; Bulgaria; Txekiar Errepublika; Txipre; Danimarka; Eslovakia; Eslovenia; Espainia -funtzionarioen erregimen bereziak bakarrik; Finlandia; Frantzia -meatzaritzako erregimen berezia bakarrik-; Grezia -nekazaritzako erregimen berezia izan ezik; Hungaria; Islandia; Italia; Liechtenstein; Lituania; Luxenburgo; Malta; Norvegia; Polonia; Portugal; Errumania; Suedia; eta Suitza).

Prestazioen likidazioa:

Langile bat A motako baliaezintasuneko legedien mende bakarrik egon denean, prestazioen likidazioa herrialde bakarrari dagokio, arriskuaren materializazioaren unean aplikagarri zen legedia. Behar izanez gero, herrialde horretako erakunde eskudunak beste edozein herrialderen legediaren arabera betetako aseguru edota egoitza aldiak batuko ditu (beti A motakoak).

Langile bat A eta B motako baliaezintasunen mende edo B motakoen mende bakarrik egon denean, prestazioen likidazioa zahartzaro pentsioen gaian bezala egingo da. Horrela, arriskuaren materializazio unean langilea aseguratuta zegoen herrialdeko erakunde eskudunak pentsio nazionala bere legediaren arabera kalkulatuko du, herrialde horretan egiaztatutako aseguru aldiak bakarrik izanik kontuan.

Gainera, interesdunak eskubidez izan dezakeen pentsio teorikoaren zenbatekoa kalkulatzea dagokio, beste legedi batzuen mende estalitako egoitza edota aseguru aldiak batuz, aseguru/egoitza aldi horiek guztiak erakunde horrek aplikatzen duen legediaren mende bete izan balira bezala. Ondoren, erakunde eskudunak hainbanatutako pentsioaren zenbatekoa kalkulatuko du, aplikagarri den legediaren arabera betetako aseguru aldien arabera.

Erakunde eskudunak interesdunari eskubidez dagozkien pentsioetatik zenbateko altuena emango du (nazionala edota hainbanatua).

Jarduera horiek interesdunak aseguru aldiak egiaztatzen dituen erakunde guztiek egingo dituzte.

Baliaezintasun maila zehazteko, herrialdeetako erakundeek kontuan izan behar dituzte beste erakunde eskudunek emandako txosten medikoak eta dokumentuak. Hala ere, erakunde bakoitzak eskuduntza du berak zehaztutako mediku batek eskatzailearen herrialdean eskatzailea azter dezan eskatzeko.

Zahartzaro eta biziraute prestazioak (pentsioak)

Herrialde bateko legediak prestazioetarako eskubidea hartzea, mantentzea edo berreskuratzea aseguruaren aldiak betetzearen arabera ezartzen duenean, herrialde horretako erakunde eskudunak, behar den neurrian, beste herrialde batean betetako edozein aseguru aldi konputatuko du, bere legediaren mende bete izan balitz bezala, aldi horiek gainjartzen direnean arau zehatzak ezarriz (guztizkoa).

Norbaitek herrialde desberdinetako aseguru aldiak egiaztatzen dituenean, erakunde eskudun bakoitzak honela jardunez likidatzen ditu prestazioak:

1. Pentsio nazionala barneko legedia bakarrik kontuan hartuta kalkulatzen da (aseguru edo egoitza aldiak hango legediaren mende eta legedi horretan ezarritako gainerako baldintzak betetzea).
   
2. Ondoren, beste herrialde batzuetako betetako egoitza edo aseguru aldien guztizkoa aurretik eginda, pentsio teorikoa kalkulatzen da. Gero, prestazioaren zenbatekoa zehaztuko du  -hainbanatutako pentsioa-,  lehen adierazitako zenbateko teorikoa hainbanatuz aplikagarri den legediaren arabera betetako egoitza edo aseguru aldien iraupenen artean, betetako egoitza edo aseguru aldien guztizko iraupenaren arabera.
   
3. Orduan, pentsio nazionalaren zenbatekoa eta hainbanatutako pentsioaren zenbatekoa alderatu eta zenbateko handiena onartzen du.

Pentsio teorikoa kalkulatzean eta onartzean, hau izango da kontuan:

Alta baldintza betetzea: Espainiako erakundeak langilea alta egoeran dagoela hartuko du langile hori  beste herrialde bateko legediaren arabera aseguratuta baldin badago edo, egon ezean, gertaera beragatik aipatutako Estatuetako legediaren arabera prestazio (pentsio) bat jasotzen badu.

Gabezia zehatza betetzea: Prestazio bat onartzeko prestazioa eragin duen gertakariaren aurreko gutxieneko aseguru aldia betetzea eskatzen bada, baldintza hori betetakotzat hartuko da interesdunak beste herrialdeko legediaren arabera prestazioa onartu aurreko aldian egiaztatzen badu.

Oinarri arautzailea zehaztea: Espainiako pentsioa onartzeko beste herrialde batzuetan egiaztatutako egoitza eta aseguru aldiak batu behar izan badira,  prestazio  teorikoaren kalkulua aseguratuaren benetako kotizazio oinarrien arabera egingo da, Espainiako Gizarte Segurantzan egindako azken kotizazio ordainketaren aurreko bi urteak kontuan hartuta. Horrela lortutako zenbatekoa izaera bereko pentsioetarako urtero ezarritako errebalorizazioen arabera handiagotuko da.

Zurztasun pentsioetarako eskubidea onartuko da eta pentsioa likidatuko da aurrez azaldutakoaren arabera, betiere hildakoa zurztasuna pentsioarekin babesten duten herrialdeetako legediaren babespean bakarrik egon bada (Alemania, Austria, Bulgaria, Txekiar Errepublika, Zipre, Eslovakia, Eslovenia, Espainia, Estonia, Finlandia, Grezia, Hungaria, Islandia, Italia, Letonia, Liechtenstein, Lituania, Luxenburgo, Malta, Norvegia, Herbehereak, Polonia, Portugal, Errumania, Suedia eta Suitza).
[Zurztasuna laguntzekin edo prestazio osagarriekin babesten duten herrialdeetako legediek esku hartzen duten kasuak familia prestazioei buruz partikularizatutako informazioan  agertzen dira].

Lan istripuen eta gaixotasun profesionalen prestazioak

Laneko istripu edo gaixotasun profesionalen ondoriozko prestazioetarako eskubidea istripua gertatu edo gaixotasuna hartu den datan langileari aplikagarri zaion legediaren arabera zehaztuko da.

Gaixotasun profesionalaren kasuan, langilea dagokion gaixotasun profesionala hainbat herrialdetan har bazezakeen, prestazioa azkenik egon den herrialdeko legediaren araberakoa izango da esklusiboki, betiere eska daitezkeen baldintzak betetzen badira. Beharrezkoa balitz, beste herrialde batzuetan jarduerak egiten betetako aseguru aldiak batu ohi dira langilea arrisku horren menpe egon bazen garai hartan.

Heriotzako sorospena.

Heriotzagatiko laguntzak jasotzeko eskubidea lortzeko, behar izanez gero, norberarenak balira bezala, beste edozein herrialdeko legediaren mende estalitako egoitza edo aseguru aldiak batuko dira.

Dagokion pertsona afiliatuta dagoen edo pentsioduna den herrialdea ez den beste batean hilez gero, heriotza hori azken herrialde horretan gertatutakotzat hartuko da.

Hildakoa aktibo dagoen langilea edo pentsioduna baldin bada, laguntzak interesduna edo haren pentsioaren arduraduna afiliatuta dagoen Estatuko erakundearen bidez ordainduko dira, baita hildakoa beste herrialde batean bizi bazen ere.

Herrialde batek baino gehiagok ordaindu beharreko pentsioen titularren kasuan, heriotzagatiko laguntza heriotza gertatutako unean bizi zen herrialdeko legediari dagokio, betiere herrialde horretako pentsioaren hartzailea izanez gero. Hala ez bada, heriotzagatiko laguntza iraupen luzeeneko egoitza edo aseguru aldia egiaztatzen den herrialdeari egokituko zaio.

Familia-laguntzak

A) Langileak:

Langileek, beste herrialde batean bizi diren familiako kideengatik, langileari dagokion herrialdeko legediak aurrez ikusitako familia laguntzak jasotzeko eskubidea izango dute.

Herrialde horretako legediaren aplikazioan eta familiako kideak bizi diren herrialdeko legediaren aplikazioan, azken horretan jarduera profesionala garatzen duelako, familia prestazioa jasotzeko eskubidea izanez gero, familia prestazioak seme-alaben egoitzako Estatuaren erakundeak ordaintzen ditu, bere kargura. Hala ere, eskuduntza duen herrialdeko legediak osagarria ordaindu beharko du legedian aurrez ikusitako familia laguntzak familiako kideen egoitzako herrialdeko prestazioak baino zenbateko handiagokoak baldin badira.

B) Pentsiodunak:

Pentsiodunen kargurako seme-alabengatiko familia prestazioak, edozein izanik ere titularraren edo seme-alaben egoitza herrialdea, honela emango dira:

• Pentsioduna herrialde bakarreko titularra baldin bada, bertako legediaren arabera.
• Pentsioduna bi herrialde edo gehiagoko titularra bada, pentsioduna bizi den herrialdeko legediaren arabera, horren arabera, familia laguntzak jasotzeko eskubidea izango balu. Hala izango ez balitz, familia laguntzak, horietarako eskubidea izanez gero, pentsioduna denbora gehien aseguratuta egon den Estatuko legediaren arabera.

Dena den, eskuduntza duen herrialdeko legediak onartutako familia laguntzen zenbatekoa beste herrialde bateko legedia aplikatuz lor ditzakeenak baino zenbateko txikiagokoa baldin bada, pentsiodunak azken herrialde horretako erakundearen aldetik osagarria jasoko du bi zenbatekoen arteko aldea berdintzeko.

Laneko bizitzaren uneren batean zurztasuna familia laguntzekin eta ez pentsioekin laguntzen duen herrialdeko legediren baten mende egon den langile baten heriotzak edo pentsiodun baten heriotzak eragindako prestazioetarako eskubidea (Belgika, Danimarka, Frantzia, Irlanda eta Erresuma Batua), familia laguntzetarako eskubidea bezala zehazten da.
[Zurztasuna pentsioekin babesten duten herrialdeetako legediak esku hartzen duten kasuak zahartzaro eta biziraupen prestazioei buruzko informazio zehaztuan agertzen dira (pentsioak)]

3.- Prestazioen eskaera eta informazioa

Prestazioen eskaerak  aurkezteko eta informazioa lortzeko, interesdunak bizi den herrialdeko erakunde eskudunera jo beharko du.

 Espainian:

• Gizarte Segurantzaren Nazioko Institutoaren Zuzendaritza Probintzialak  eta Gizarte Segurantzaren Arreta eta Informazio Guneak (CAISS)
• Itsasoko Gizarte Institutuko Zuzendaritza Probintzialak, Itsasoko Langileen Erregimen Bereziko langileak direnean.

Gainerako herrialdeetan, horretarako esleitutako erakundeetan.