Eskubidearen sorrera / Iraupena /Luzapena/ Galera edo etetea / Baliogabetzea

• Gaixotasun arruntagatik edo lanekoa ez den istripuagatik, laneko baja-egunaren laugarren egunetik.

• Laneko istripuaren edo eritasun profesionalaren kasuan  eta aldi baterako ezgaitasuneko egoera berezien kasuan, haurdunaldia edo emakume langilearen haurdunaldia etetea, lanean baja hartu eta biharamunetik hasita, eta enpresariaren kontura izanen da bajaren eguneko soldata osoa.

• Bigarren mailako ezgaitasuna eragiten duen hilekoa izateagatik aldi baterako ezgaitasun egoeran dagoenean, bajaren lehenengo egunetik hasita.

• Organoak edo ehunak transplantatzeko emateagatik aldi baterako ezgaitasun-egoera berezian egonez gero, bajaren lehenengo egunetik aurrera. 

• Ez dago subsidiorako eskubiderik greba egoeretan edo ugazaben itxiera egoeretan.

Subsidioa onuraduna aldi baterako ezgaitasun (ABE) egoeran dagoenean ordainduko da eta iraupen hau izango du:

• Istripua edo gaixotasuna izanez gero, arrazoia edozein izanda ere, haurdunaldiko hogeita hemeretzigarren astetik aurrera, beste 180  egunez luzatu ahal izango da, baldin eta uste bada langilea sendatzeagatik alta medikoa eman dakiokeela. Hala ere, aldi baterako ezgaitasuneko egoera berezian, haurdunaldiko hogeita bederatzigarren astetik aurrera, sorospena erditze-egunera arte ordainduko da, salbu eta langileak haurdunaldian arrisku-egoera bat hasi badu, eta, kasu horretan, prestazioak bere horretan jarraituko du.

• Laneko gaixotasunaren behaketa-epeetan, 180 hilabetez luza daitezkeen 180 hilabete, gaixotasunaren azterketa eta diagnostikorako beharrezkoa jotzen denean.

Gehieneko iraupenaren eta luzapenaren ondorioetarako, berriz gaixotu direnenak eta bigarren hezkuntzakoak zenbatuko dira, salbu eta heriotza mediko ezgaitzaileen ondoriozko prozesuak, non prozesu bakoitza berritzat hartuko baita, aldi baterako ezgaitasunaren gehieneko iraupenaren eta luzapenaren ondorioetarako kontuan hartu gabe.

Aintzatesteko eskumena

Aurreko paragrafoan adierazitako hirurehun eta hirurogeita bost eguneko epea agortuta, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko ikuskaritza medikoa izango da sendatzeagatik, lanera itzultzeko aukera ematen duen hobekuntzagatik, ezgaitasun iraunkorreko proposamenarekin edo erakunde kudeatzaile horrek deitutako azterketa medikoetara ez agertzeagatik alta medikoa emateko eskumena duen bakarra.

Medikuak alta ematen ez badu, epe hori amaitu ondoren, langileak aldi baterako ezgaitasunaren luzapenean egon beharko du, hurrengo ehun eta laurogei egunetan sendatu edo hobetzeagatik medikuaren alta jaso dezakeela uste delako.

Luzapenaren iraupena

Sendatzeko aurreikusitako epea 180 egunetik gorakoa bada, ez da bidezkoa izango epea luzatzea, eta bai EIko espedientea hastea, nahiz eta baliogabetze-ondorioak behin betikoak ez izan.

Kontrola egoerak dirauen bitartean

Luzapenean, GSINek kontrolatzen du langilea, Ikuskaritza Medikoaren bidez edo Kataluniako CEIren aurretiko proposamenaren arabera. Kontrol horren ondorioz, erabaki hauek har daitezke:

• Alta medikoa: azterketa medikoaren ondoren, GSINeko ikuskatzailetza medikoak langileak lanerako gaitasuna berreskuratu duela uste badu, sendatzearen edo hobetzearen alta-agiria emango du. Katalunian, CEIk proposatuko du alta-egoera hori GSINen aurrean, eta hark emango du dagokion ebazpena.
• Luzapenak aurrera egitea, gehienez 180 egunez jarraitzea.
• Ezgaitasun iraunkorreko txostena duen alta medikoa: Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko mediku ikuskatzaileak uste badu langileak dituen lesioen EI aitortu behar dela.
• EI proposamena

Eskubidea honako arrazoi hauengatik ezeztatu, baliogabetu edota eten daiteke:

• Iruzurrez jokatzen badu subsidioa lortu edo mantentzeko.
• Norbere edota besteren kontura lan egiten badu.
• Tratamendua arrazoitu gabe bertan behera uzten badu edota tratamenduari uko egiten badio.
• Onuraduna ez bada Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko eta Gizarte Segurantzako Mutualitate Laguntzaileetako sendagileek gauzatutako deialdietara joaten mediku-azterketa egiteko, eskubidea iraungiko da kautelazko neurri gisa, ez joate horrek justifikaziorik duen edo ez frogatzeko. Legez, eskubidearen eta eskubide horren ondorioen iraungitze prozedura arautuko da.

1. Subsidiorako eskubidea iraungi egingo da:

   • Medikuaren baja hartu eta gehienez ere 545 egun naturaleko epea igarotzeagatik.
   • Sendatzeagatiko edo hobetzeagatiko alta medikoa, langileak ohiko lana egin ahal izan dezan.
   • Langileari alta ematean, ezgaitasun iraunkorra aitortuta izan edo ez.
   • Erretiroagatiko pentsioa aitortzean.
   • Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko edo Gizarte Segurantzarekin Elkarlanean Diharduen Mutualitateko medikuek ezarritako azterketetarako edozein deialditara onuraduna ez agertzea, justifikaziorik gabe.
   • Heriotzagatik.
   • Haurdunaldiko hogeita hemeretzigarren astearen kasuan, erditu arte izanen da.

   Subsidioaren iraupena zehazteko, prozesu bereko birgaixotze-aldiak zenbatuko dira. Prozesu berean berriz gaixotzeagatiko alditzat hartuko da medikuaren baja berri bat patologia berdin edo antzeko batengatik hartzen denean, aurreko medikuaren alta eman eta ehun eta laurogei egun naturalen barruan. Bigarren mailako ezgaitasuna eragiten duen hilekoaren kasuan, prozesu bakoitza berritzat joko da eta ez da bidezkoa izanen aurreko hilekoa birgaixotze gisa hartzea.

   
   Ezgaitasun iraunkorragatiko espediente bat hasi eta aldi baterako ezgaitasunaren egoerak bostehun eta berrogeita bost egun natural bete baino lehen, ezgaitasun iraunkorragatiko prestazioa jasotzeko eskubidea ukatuko da; GSIN izango da, haren mediku-azterketaren bidez, ukatzeko ebazpenaren ondorengo ehun eta laurogei egun naturalen barruan, patologia berdin edo antzeko batengatik beste baja bat igortzeko eskumena duena. Kasu horietan, aldi baterako ezgaitasuneko prozesuari berrekingo zaio bostehun eta berrogeita bost eguneko epea bete arte, gehienez

2. Subsidioa jasotzeko eskubidea aurreko atalean zehaztutako 545 egun natural igaro ostean amaitzen bada, ezinbestean aztertuko da, gehienez ere 3 hilabeteko epean, ezinduaren egoera, dagokion ezgaitasun iraunkorreko graduaren arabera kalifikatzeko.

   Hala ere, langilea osatzeko edo bere egoera hobetzeko medikuaren tratamenduarekin jarraitzea beharrezkoa den kasuetan, lanera itzultzeko helburuarekin, interesdunaren hitzordua atzeratzea komenigarria denean, denbora jakin batez atzeratzeko eskubidea izango du, baina ezingo dira inolaz ere 730 egun naturalak gainditu, ABE aldia eta horren ondoriozko luzapena bateratuta.

   Atal honetan aurreikusten diren epeetan 3 hilabete eta kalifikaziorako atzerapena, kotizatzea ez da derrigorrezkoa izango.

3. 545 egun naturaleko ABEgatik prestazioa jasotzeko eskubidea amaitzen denean, ezgaitasun iraunkorra aitortuta edo ez, patologia berdinagatik edo antzekoagatik bakarrik izango du langileak ABEgatiko prestazio ekonomikoa jasotzen jarraitzeko eskubidea, betiere ezgaitasun iraunkorraren ebazpenetik 180 egun natural baino gehiago igaro badira.

   Eskubide berri hori izango du langileak, baldin eta, medikuak baja berria ematean duen egunean, gaixotasun arrunt edo profesionalagatik, edo istripuagatik (lanean gertatua edo ez), ABEgatiko subsidioa jasotzeko eskubideak betetzen baditu. Xede horretarako, kotizazio-aldia ziurtatzeko, gaixotasun arruntaren ondoriozko ABEgatiko subsidioa jaso ahal izateko, ezgaitasun iraunkorraren ebazpenetik aurrera gauzatutako kotizazioak soilik hartuko dira kontutan.

   Hala ere, patologia bera edo antzekoa denean, eta ezgaitasun iraunkorretik egutegiko 180 egun igaro ez direnean, aldi baterako ezgaitasuneko beste prozesu bat hasi ahal izango da, behin bakarrik, baldin eta GSINek, langilearen ezgaitasun iraunkorreko egoera ebaluatzeko, kalifikatzeko eta berrikusteko eskudun organoen bitartez, uste badu langileak lan-gaitasuna berreskura dezakeela. Horretarako, GSINek baja onartuko du ABEgatiko prestazio ekonomikoa jasotzeko soilik.

4. Ezgaitasun iraunkorra proposatzen duen alta medikoak, edozein unetan luzatzen dela ere, aldi baterako ezgaitasun egoera iraungiko du.

5. Aldi baterako ezgaitasunaren iraungipena ezgaitasun iraunkorraren proposamenarekin alta medikoaren ondorioz gertatzen bada, edo bostehun eta berrogeita bost egun natural igarotzeagatik, langilea aldi baterako ezgaitasunaren ondorio ekonomikoen luzapenean egongo da, ezgaitasun iraunkorra kalifikatzeko ebazpena jakinarazi arte.

   Aurreko paragrafoak aipatzen dituen kasuetan, ezgaitasun iraunkorra aitortzen denean, haren efektuak Erakunde Kudeatzailearen ebazpen datarekin batera hasiko dira, prestazio ekonomiko hori ABEren luzapenagatik jasotzen zuena baino handiagoa den kasuetan izan ezik. Kasu horretan, ABE amaitu eta hurrengo egunera atzeratuko dira efektu horiek.

   ABE 545 egun natural igaro aurretik amaitzen bada, eta ondoren ezgaitasun iraunkorrik ez badago, lan-hitzarmena iraungitzen ez denera arte edo 545 egun naturalen epea iraungi arte kotizatzeko obligazioa mantenduko da, ezgaitasun iraunkorrik ez dagoela data horretatik aurrera erabakitzen bada.