Ezintasun iraunkorra

• Prestazio hau Gizarte Segurantzako Erregimen Orokorraren eta Itsasoko Langileen Erregimen Berezien, Langile Autonomo eta Ikatz-Meatzaritzako Erregimen Berezien babes-ekintzaren barne dago. Langile autonomoen berezitasunak:

Lan-istripu eta laneko gaixotasunen kontingentziengatiko babes-ekintzaren borondatezko hobekuntzaren barne beharko dute izan, eta gainera, aurretiaz edo aldiberean, aldi baterako ezintasunagatiko prestazioaren estaldura aukeratu izana.

Kuoten ordainketan egunean beharko dute izan.

Istripu (laneko zein lanez kanpoko) edo gaixotasunagatiko (arrunta edo lanekoa) ezintasuna denean ezberdindu behar da.

• Istripua denean, istripua izan zuenean langilearen ohiko jarduera hartuko da ohiko jardueratzat.
  
• Gaixotasuna denean (arrunta edo lanekoa), ezintasun iraunkorra eragin zuen aldi baterako ezintasuna hasi dataren aurreko 12 hilabeteetan langilearen ohiko jarduera hartuko da kontuan.
  
  

Ezgaitasuna istripu edo lanbide gaixotasun baten ondoriozkoa denean, ez da kotizazio-aldirik eskatzen, salbu eta ezgaitasun iraunkor absolutua edo lanez kanpoko istripuagatiko ezgaitasun handia denean eta langilea alta-egoeran edo pareko egoeran ez dagoenean. Kasu horretan,  15 urteko kotizazio-aldi generikoa eta azken 10 urteetan kotizatutako 3 urteko kotizazio-aldi espezifikoa eskatuko zaizkio.

Eskatzen den gutxieneko kotizazio epea, generikoa zein berariazkoa, egiaztatzeko, "kuota-egunak" (aparteko ordainsariak) zenbatuko dira.

Ezintasun iraukorra , ezintasuna eragiten duten lesioen egiaztapena prestazioa jasotzeko aitorpenarekin batera doanean baino ez da izango, ezarritako baldintzak beteaz (kotizazio epea,...).

Ondorioz, ez da izango inolako gradutan ezintasun iraunkorra aitortzerik, langileak gainontzeko baldintzak egiaztatu ezean prestazio ekonomikorako eskubidea izateko.

Langileak ABEren  gehienezko epea (545 egun) agortu ez badu, epea amaitzeko falta diren egunak kotizatuen parekotzat hartuko dira, gutxienezko kotizazio epea betetze aldera.

10 urteetako epea, eta hauen barne gutxienez, eskatu kotizazio epearen bosta izan beharko da, atzerantz zenbatuko da, kotizatzeko beharra eten zeneko datatik.

Pentsio hori jasotzeko baldintzetako bat da erretiroa jasotzeko adina bete ez izana; hala ere:

• Pentsioa lan istripu edo lanbide gaixotasun baten ondorio bada, ezintasun iraunkorreko pentsioa jaso ahalko da, nahiz eta gertaera eragilearen datan langileak erretiroa jasotzeko adina izan eta Gizarte Segurantzaren sistemako erretiro pentsioa jasotzeko gainontzeko baldintzak bete.
  
• Pentsioa lanez kanpoko istripu baten edo gaixotasun arrunt baten ondorio bada, eta gertaera eragilearen datan (ABE, EVI edo, hala balegokio, eskaera) sistemako erretiro pentsioa jasotzeko baldintzak betetzen ez baditu, langileak ezintasun iraunkorraren pentsioa jasotzeko eskubidea izango du, eta zenbatekoa zehazteko oinarri arautzaileari erretiro pentsioa jasotzeko momentu bakoitzean ezarritako gutxieneko kotizazio epeari dagokion ehunekoa ezarriko zaio (%50).

Honetarako, jarduera eta /edo kotizaziopeko langabeziagatiko kotizazioak baino ez dira baliagarriak izango.

Hitzarmen-berezia formalizatzen bada, behin hasierako ebazpen ukatzailea ebatzita, kotizazio hauek ezin dira zenbatu eza  egiaztatzeko langilearen egoera klinikoa EBTk proposatutakoaren parekoa bada.

Oinarri arautzailearen %55 delakoa, %20 areagotu daiteke, 55 urtetik gorako langileen kasuan, ezgaitasun iraunkor osoan direnen kasuan, adina, prestakuntza orokor edo berezi eza eta bizilekuaren gizarte mailako eta lan gorabeherak direla eta, ohiko jardueratik kanpo, lanposturen bat eskuratzeko arazoak aurreikusten direnean.

Norbere konturako langileen kasuan, pentsioduna ezingo da nekazaritza edo itsas arrantza ustiapeneko establezimendu edo merkataritza edo industria establezimendu bateko titularra izan, hots, jabea, errentari, gozamenduna edo antzekoa.

Ezindu handiak edo bere legezko ordezkariek eskatuta, eta komenigarritzat jotzen bada, baimena eman ahal izango da gehikuntza horren ordez Gizarte Segurantzaren sistemako laguntza-erakunde publiko batean, bere aurrekontuen kontura finantzatuta, ostatu eman eta barnetegi-erregimenean zaintzeko ((|GSLOren 139.4 art. )

Baimen hori ezgaitasun iraunkorraren babesaz arduratu den Entitate kudeatzailearen edo Mutualitatearen kontura izango da, hala badagokio. Ezindu handiak edo haren legezko ordezkariek edonoiz egin ahalko dute ordezkapen horren eskaera, eta haiek erabaki ahalko dute, edozein unetan eta izaera loteslearekin ordezkapen hori baimendu duen Entitate kudeatzaile edo Mutualitaterako, ordezkapen hori ondoriorik gabe geratzea.

Barneratzea laguntza-instituzioei dagokienean, eta horien kudeaketa autonomia-erkidego bati transferituta dagoenean, ez da ordezkapenik egingo. 21/2001 Legearen 69. artikuluak idazkera berria ematen dio GSLOren 86. artikuluari, eta autonomia-erkidegoei kudeaketa eskualdatu zaien laguntza-instituzio publikoen finantzazioa bereizten du; beraz, ordezkapen-aukera edukirik gabe uzten du.

Bi pentsio horiek bateragarriak dira ezinduaren egoerarekin bateragarriak diren jarduerak egitearekin, irabazizkoak izan edo ez, baldin eta pentsiodunaren lan-gaitasunean aldaketarik eragiten ez badute eta, horren ondorioz, Erakunde kudeatzaileak alde batera utz badezake. Egindako jarduerek ezarritako baldintzak gainditzen badituzte, bateraezinak izango dira, eta pentsioa eten ahal izango da.

Gizarte Segurantzako erregimenen batean sartzeko moduko lanak egiten badira, alta- eta kotizazio-betebeharra dago, eta Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalari jakinarazi beharko dio besteren edo norbere konturako edozein lan egiten hasi dela, lanbide gaixotasun baten ondorio denean izan ezik, kasu horretan aldez aurreko baimena beharko baita.

Erabateko ezintasun iraunkorreko pentsioa jasotzea eta kategoria edo lanbide-talde bereko jarduera egitea bateraezinak dira, enpresa berean edo beste batean egin beste jarduera batekin bateragarria denean.

Hori bai, erabateko ezintasun iarunkorraren oinarri arautzailearen %20ko goititzea jasotzea eta norbere edo inoren konturako lanak egitea bateraezinak dira, baita lan hauengatiko Gizarte Segurantzako prestazioak ere (lan-harremanetatik kanpo irauten duten aldi baterako ezintasuna edo amatasun subsidioa, edo hauengatiko langabeziagatiko prestazioak.

Pentsiodunak egindako edozein jardueraren berri Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalari jakinarazi beharko zaio, laneko gaixotasunagatikoa denean izan ezik, kasu honetan aurretiazko baimena beharrezkoa izango baita.

Ezintasun egoeran izanda, ezintasun iraunkorreko pentsiodunari bere pentsiodun egoerarekin bateragarria den lana galtzen edo eteten bazaio, pentsioaz gain, langabeziagatiko prestazioa edo subsidioa jasotzeko eskubidea izango du.

• Bateraezina da erregimen bereko erretiro-pentsioarekin, eta bietako bat aukeratu behar da.
  
  
• Ezintasun iraunkorreko pentsioa eta beste erregimen bateko erretiro-pentsioa bateragarriak izan daitezke, eskubidea egiaztatzeko, edo honen hobekuntzarako, erretiroa aitortzen duen erregimenera jo behar denean izan ezik (alta edo altaren pareko egoera, ezaren egiaztapena, oinarri arautzailearen zenbatekoa), eta orduan, bietako bat aukeratu behar da.
  
  Hala ere, erretiroa aitortzen deneko erregimeneko kotizazioek ezintasun iraunkorraren zenbatekoa kalkulatzeko baino balio izan ez badute, alde batera utz daitezkeenak eskubidea aitortzeko, bada bateragarriak diren bi pentsio aitortzerik, erregimen bakoitzeko kotizazioekin kalkulatuta bakoitza. Honetarako, beharrezkoa litzateke pentsioa berkalkulatzea, erretiroa aitortzen duen erregimenaren kotizazioak kontuan izan barik. 
  
  
• 1956-06-22ko antzinako Lan-Istripuen Araudiaren babesean jasotako LIgatiko ezintasun pentsioa denean, beste edozein prestaziorekin litzateke bateragarria.
  

• Ezintasun iraunkorrerako ezarri prestazioekin bateraezina da, lesio, mutilazio edo deformazioak erabat independenteak badira ezintasun iraunkorra eta bere gradua aitortzeko kontuan hartutakoekin.
  
  
• Bateragarria da enpresa berean egindako lanarekin.

Jarduerak eragin dezakeen bateragarritasuna edo bateraezintasun alde batera utzita, hasiera atean erakunde Kudeatzaileari jarduera jakinaraztea baino ez da eskatzen.

Hala ere, laneko gaixotasunagatiko ezintasun iraunkorraren pentsiodunek, aurretiazGSINren baimena izan badute baino ezingo dute inoren konturako lanak burutu.

Eskatzailea atzerrian bizi denetan, eragileak azken kotizazioak egiaztatzen edo alegatzen dituen probintziako GSINrenZuzendaritza Probintzialari dagokio kalifikatzeko eta berrikusteko eskumena.

1300/95 Errege Lege Dekretuaren 1. artikuluaren arabera, ebaluazioa, kalifikazioa eta berrikustea Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalari dagokio, edozein delarik ere Erakunde Kudeatzailea (GSIN edo ISM ) edo dagokion kontingentzia estaltzen duen laguntzailea.

GSINri dagokio lesio hauek egiaztatzea eta dagozkien prestazioetarako eskubidea aitortzea.

Enpresek, berez, kudeaketan laguntzaile direnean baino ezingo diote prozedurari hasiera eman. Bestelakoetan, berrikustearen prozedura baina ez hasierako aitorpenaren erantzuleak direnean baino ez daude legitimaturik.

Aitortzarako hiru bideak ondokoak dira: ofizioz, langileak berak edo ordezkariak eskatuta, eta Erakunde Laguntzaileek eskatutakoak (Lan-istripu eta Laneko gaixotasunen Mutuak edo enpresa laguntzaileak).

Alde batera utzita, beste kasu batzuen artean, ofiziotzat jotakoetan, enpresak jo zezakeen laneko eta gizarte segurantzako ikuskatzailetzak arrazoitu eskariak.

Langileak berak adierazi uko egitea, Gizarte Segurantzaren babes-ekintzaren esparrutik kanpokotzat joko da, sistemaren prestazioek uko egin ezinezko izaera baitute.

Iart.  ED  1300/1995uztailaren 21ekoa, lanerako ezintasunaren prozedura bere bukarea arte izapide guztitan ofizioz gauzatuta dago.

Ezintasuna edonoiz eta ezinduak erretiro-pentsiorako beharrezko adina (egun 65 urte) bete ez duenean ere berrikus daiteke.

Salbuespen gisa, Erakunde Kudeatzaileak ezintasun iraunkorraren gradua berrikus dezake eta, beraz, hasieran aitortu prestazioa, laneko gaixotasunagatikoa denean, nahiz eta 65 urte baino gehiago izan.