As persoas que teñan percibido indebidamente prestacións da Seguridade Social estarán obrigadas a reintegrar o seu importe.

As persoas que, por acción ou omisión, contribuíran a posibilitar estas percepcións, responderán subsidiariamente cos perceptores do reintegro das mesmas, agás boa fe probada.

A obriga de reintegro do importe das prestacións indebidamente percibidas prescribirá aos 4 anos, contados a partir da data do seu cobro, ou dende que foi posible exercitar a acción para esixir a súa devolución, con independencia da causa que orixinou a percepción indebida, incluídos os supostos de revisión das prestacións por erro imputable á Entidade xestora.

O procedemento encóntrase regulado no |art. 146 da Lei 36/2011, do 10 de outubro, reguladora da xurisdición social (BOE 11/10):

1. As entidades, órganos ou organismos xestores, ou o Fondo de Garantía Salarial non poderán revisar en por si os seus actos declarativos de dereitos en prexuízo dos seus beneficiarios, debendo, se é o caso, solicitar a revisión ante o Xulgado do Social competente, mediante a oportuna demanda que se dirixirá contra o beneficiario do dereito recoñecido.
2. Exceptúanse do disposto no apartado anterior a rectificación de erros materiais ou de feito e os aritméticos, así como as revisións motivadas pola constatación de omisións ou inexactitudes nas declaracións do beneficiario. Exceptúanse tamén as revisións dos actos en materia de protección por desemprego, e por cesamento de actividade dos traballadores autónomos, sempre que se efectúen dentro do prazo máximo dun ano dende a resolución administrativa ou do órgano xestor que non fose impugnada, sen prexuízo do disposto no art. 147.
3. A acción de revisión á que se refire o apartado 1 prescribirá aos 4 anos.
4. A sentenza que declare a revisión do acto impugnado será inmediatamente executiva.

Competencia:

A Dirección provincial da Entidade xestora, o Instituto Nacional da Seguridade Social (INSS) ou o Instituto Social da Mariña (ISM), que tivese encomendada a xestión do pagamento da prestación.

Ámbito de aplicación:

• Cando a Entidade xestora poida revisar directamente o acto de recoñecemento da prestación ao constatarse omisións ou inexactitudes nas declaracións dos beneficiarios ou cando se produza unha rectificación de erros materiais ou de feito e os aritméticos.

• Cando se produzan cobros indebidos derivados de sinalamentos iniciais das pensións, respecto de titulares que viñesen percibindo outra pensión concorrente, asignación de complementos por mínimos, revalorización de pensións, concorrencias e límite máximo.

• Cando se produzan cobros indebidos por circunstancias sobrevidas previstas por unha norma legal que alteren o réxime xurídico da prestación, motivando a súa extinción ou modificación. 

Exclusións:

• A compensación entre prestacións por incapacidade temporal e incapacidade permanente, percibidas en períodos coincidentes, e entre as de incapacidade permanente nos supostos de revisión de grao.
• As prestacións indebidamente percibidas por desemprego.

Procedemento:

Cando, como consecuencia da revisión do dereito previamente recoñecido, resulten prestacións indebidamente percibidas e o debedor das mesmas sexa, simultaneamente, acredor dalgunha das prestacións económicas xestionadas pola Entidade xestora que realice a revisión, esta efectuará os correspondentes descontos sobre estas prestacións para resarcirse da débeda contraída polo beneficiario, agás no suposto en que o propio debedor opte por aboar a débeda nun só pagamento.

• Iniciación:

  Iníciase por acordo da Entidade xestora tan pronto como teña coñecemento da existencia da débeda, o cal será notificado ao interesado a fin de que quede debidamente informado e, se o desexa, compareza e manifeste o que lle conveña.

• Instrución:

  Tramitarase nun só expediente. Antes de elaborar a proposta de resolución, darase audiencia ao interesado, concedéndolle un prazo de 15 días, contados a partir do día seguinte a aquel en que teña lugar a notificación, para que presente as alegacións ou documentos pertinentes.

  Se procede, notificarase ao mesmo tempo proposta de reintegro da débeda na que se fixarán as cantidades a descontar nas sucesivas mensualidades das prestacións que lle corresponde percibir, a fin de que o interesado manifeste a súa conformidade ou, no seu caso, formule propostas alternativas, sempre que destas resulten contías superiores ás que se derivan das regras para a aplicación dos descontos.

  Se ao elaborar a proposta de reintegro, a Entidade xestora deduce que pode ser necesaria a ampliación do prazo de 5 anos para cancelar a débeda para poder garantir ao pensionista o importe da pensión non contributiva, solicitarase documentación acreditativa dos rendementos de traballo e de capital, co obxecto de comprobar se reúne os requisitos para a ampliación do prazo de reintegro da débeda. 

• Terminación:

  Recibidas as alegacións ou documentos ou transcorrido o prazo sen que o interesado se manifeste, ditarase resolución motivada, nun prazo máximo de 3 meses, contados a partir da data do acordo que iniciase o procedemento, con mención expresa dos seguintes extremos:

  • Causas, período e contía da débeda.
  • Fixación da nova contía a percibir e data de efectos económicos.
  • Procedencia e procedemento para facer efectivo o reintegro, importe e prazos do desconto.
  • Prazo e órgano ante o que se pode interpoñer reclamación previa.

• Ao notificar a resolución, informarase ao debedor da posibilidade de aboar voluntariamente o importe íntegro da débeda nun só prazo, dentro dos 30 días seguintes ao da notificación. Acreditado o pagamento, entregarase ao interesado un xustificante do mesmo.

• Transcorrido o prazo sinalado sen que se efectuase o pagamento, aplicaranse os descontos fixados na resolución da Entidade xestora. Non obstante, o debedor poderá, en todo tempo, aboar voluntariamente nun só pagamento a parte de débeda pendente de amortizar.

• Cando o debedor interpoña reclamación previa á vía xudicial, a Entidade xestora realizará os trámites seguintes: 

  • Se a reclamación fose estimada na súa totalidade e se iniciasen os descontos, aboará ao interesado os importes descontados.

  • Se fose estimada só en parte manténdose unha débeda con contía distinta, a resolución ofrecerá a posibilidade de proceder ao aboamento voluntario do importe íntegro da débeda nun só prazo de 10 días, a contar dende o día seguinte ao da súa notificación. Transcorrido o prazo sinalado sen que se efectuase o pagamento, aplicaranse os descontos fixados na resolución da Entidade xestora.

  • Se fose desestimada, efectuará o desconto na prestación se este non se tivese iniciado xa.

•  Cando o debedor interpoña demanda ante o Xulgado do Social, a Entidade xestora:

  • Se o auto do xuíz paraliza o procedemento, suspenderá os descontos que se viñeran aplicando.

  • Se a sentenza non confirma a débeda, aboará ao interesado os importes descontados ata ese momento.

  • Se a sentenza confirma total ou parcialmente a débeda, os reintegros efectuaranse nos termos indicados na propia sentenza e, en defecto de cumprimento voluntario, instará a execución xudicial da débeda. Con carácter previo, a Entidade xestora poderá conceder, no seu caso, un prazo de 10 días para que o debedor manifeste a súa conformidade co mantemento dos descontos. 

• Cando non sexa posible aplicar o procedemento por desconto ou cando téndose aplicado o mesmo, por falecemento do debedor, extinción da prestación sobre a que se aplicara ou por calquera outra causa, non fose posible seguir efectuando os descontos para cancelar a débeda no prazo correspondente, a Entidade xestora notificará á TGSS  a resolución definitiva sobre a procedencia do reintegro e informará sobre a contía pendente de pagamento, para que esta inicie o procedemento de xestión recadatoria.

Regras para a aplicación dos descontos:

1.- Se para o pagamento da débeda se resolvese a aplicación de descontos sobre as sucesivas mensualidades das prestacións que corresponda percibir ao debedor, teranse en conta as seguintes porcentaxes:

•  Entre o 21 e o 30 por cento do importe total da prestación ou prestacións que se estean a percibir debidamente, cando a contía desta prestación ou prestacións sexa igual ou superior á metade da pensión máxima establecida nese momento.

•  Entre o 15 e o 20 por cento, cando o importe das prestacións que se estean a percibir debidamente non alcance a metade da pensión máxima e sexa igual ou superior á pensión mínima de xubilación para maiores de 65 anos con cónxuxe a cargo.

• Entre o 10 e o 14 por cento, cando a contía das prestacións sexa inferior á pensión mínima de xubilación establecida no parágrafo anterior.

• Estas porcentaxes poderán ser incrementadas cando no expediente conste manifestación do interesado en tal sentido e cando, unha vez iniciados os descontos, voluntariamente o debedor o solicite a fin de cancelar anticipadamente a débeda.

A estes efectos, o importe da prestación ou prestacións que percibe o debedor enténdese referido á contía bruta.

2.- Se o debedor percibise varias prestacións da Seguridade Social:

•  Os descontos aplicaranse de forma preferente na prestación en que se orixinou a débeda.

• Se a contía da prestación en que se orixinou a débeda fose inferior ao importe do desconto, este aplicarase en todas as prestacións percibidas en proporción á súa contía, garantíndose o importe das pensións non contributivas entre todas elas.

Prazo para a cancelación da débeda:

1.- Cando a aplicación das porcentaxes citadas non permita cancelar a totalidade da débeda nun prazo máximo de 5 anos, contados a partir da data en que haxa de producir efecto o desconto, a Entidade xestora incrementará o importe dos descontos na cantidade necesaria que permita o seu reintegro neste prazo.

2.- Cando, unha vez aplicados os descontos que correspondan, ao pensionista lle resulte un importe neto de pensión a percibir inferior á contía, en cómputo anual, das pensións de xubilación e invalidez non contributivas, a Entidade xestora:

• Se o pensionista non percibe rendementos de capital ou traballo persoal que excedan o límite de ingresos fixado para o recoñecemento dos complementos para as pensións contributivas inferiores á mínima, ampliará o prazo de 5 anos para cancelar a débeda no tempo que fose necesario para garantir, como mínimo, a contía correspondente ás pensións non contributivas. A tal fin, computaranse os rendementos do ano anterior.

• Se os rendementos do pensionista superasen o límite establecido:

  • Efectuarase un novo cálculo dos descontos para cancelar a débeda nun prazo máximo de 5 anos, a contar dende o momento en que se dite nova resolución, sendo os efectos económicos do día 1 do mes seguinte á data da mesma. 

  • Non obstante, se o prazo que lle faltase ao interesado para reintegrar a débeda fose inferior a 5 anos, non se modificará a resolución inicial.

3.- Non será de aplicación a ampliación do prazo de 5 anos para cancelar a débeda:

Cando o pensionista debedor non perciba ingresos superiores ao límite establecido e o importe bruto da pensión ou pensións contributivas que perciba, sexa inferior ou igual ao importe das pensións non contributivas. Neste caso, a Entidade xestora notificará á TGSS a resolución onde se faga constar este extremo e o importe da débeda pendente, a fin de que por esta se inicie o procedemento xeral de xestión recadatoria.

4.- Non será de aplicación a garantía do importe das pensións non contributivas aos perceptores de prestacións periódicas.

Recoñecemento de novas prestacións en favor do debedor:

• Cando se recoñeza unha nova prestación ao debedor de prestacións indebidas, para cuxo reintegro se aplicasen as regras do procedemento de desconto:

  • Poderase cancelar todo ou parte da débeda anteriormente declarada con cargo á contía que deba ser aboada en concepto de primeiro pagamento, respectando en todo caso o importe da contía dunha mensualidade da nova prestación.

  • Se continuasen existindo importes pendentes de reintegro, efectuarase un novo cálculo tendo en conta a nova prestación recoñecida, podéndose aplicar o desconto que proceda nas mensualidades sucesivas.

  • Co recoñecemento da nova prestación, notificarase ao interesado o novo desconto que se vai producir, co obxecto de que, se así o desexa, proceda ao aboamento voluntario do importe da débeda pendente, dentro dos 30 días seguintes ao da notificación da resolución.

• Cando, para o reintegro da débeda, se estivese aplicando o procedemento xeral establecido no |art.  102 do Regulamento xeral de recadación dos recursos do Sistema da Seguridade Social, a Entidade xestora:

  • Antes de emitir a correspondente resolución, informará á TGSS sobre o recoñecemento da nova prestación.

  • Se para o reintegro da débeda puidese aplicarse o procedemento de desconto e a Tesourería non tivese iniciado o correspondente procedemento executivo, solicitará a esta a posibilidade de paralizar as súas actuacións, co obxecto de que se realicen os descontos sobre a nova prestación tendo en conta o procedemento especial.