Viuvez, orfandade e favor familiar

Si, pódense causar prestacións de viuvez, orfandade e en favor de familiares sempre que, ademais dos restantes requisitos esixibles, o falecido acredite un período mínimo de cotización de 15 anos.

Non se poderá causar auxilio por defunción posto que para ter dereito a esta prestación é requisito imprescindible que o causante falecido estea de alta ou en situación asimilada.

Non se poden computar para carencia os períodos de bonificación por traballos penosos ou por minusvalía.

Tampouco, se computarán as cotizacións efectuadas polo SEPE, durante o percibo do subsidio para maiores de 52 anos, xa que unicamente cotizan para xubilación. Si serían computables as devanditas cotizacións se o causante falecido, durante a devandita percepción, tivese subscrito un convenio especial de cotización para cubrir o resto das prestacións.

Soamente terán validez se o ingreso é anterior ao acaecemento do feito causante ou, de ser posterior, se o ingreso se efectúa dentro do prazo regulamentario para iso ou en virtude do aprazamento ou fraccionamento concedido con anterioridade.

Nos réximes de traballadores por conta allea, os accidentes in itinere (os que sufra o traballador ao ir ou volver do traballo), considéranse accidente de traballo.
 
En cambio, nos réximes de traballadores por conta propia (autónomos e mar conta propia ), os accidentes in itinere quedan excluídos do concepto de accidente de traballo. 

O suicidio debe cualificarse como accidente. Para determinar se este é laboral ou non, haberá que ter en conta o réxime xurídico aplicable a ambas as continxencias.

Os falecementos que teñan a causa nunha concreta inxestión de substancias tóxicas en cantidade excesiva (sobredose) ou de calidade deficiente (adulteración ou mal estado) considéranse derivados de accidente non laboral. A conexión entre o falecemento e a inxestión das citadas substancias debe quedar, en calquera caso, suficientemente acreditada a través da certificación emitida polo facultativo ou médico forense, de ser o caso, que interveña en cada suposto.

Nos supostos nos que exista acordo da Mutua denegatorio das prestacións, baseado en que non se trata de accidente laboral, sempre que os beneficiarios interpuxesen demanda en solicitude de que se declare a existencia desa continxencia, poden recoñecerse as prestacións de morte e supervivencia solicitadas ao INSS dándolles o tratamento de continxencias comúns, condicionando a resolución ao contido da sentenza xudicial.

Daranse por falecidos os traballadores desaparecidos en accidente, sexa ou non laboral, nas circunstancias que fagan presumible a súa morte, e dos que non se tivesen novas durante os 90 días naturais seguintes ao accidente.

Nestes supostos, poderase causar dereito ás prestacións de morte e supervivencia, con excepción do subsidio de defunción, sempre que se soliciten dentro dos 180 días naturais seguintes á data na que remata o prazo dos 90 días citados, tomándose como data do feito causante o día do accidente.

Se se deixa transcorrer este prazo, será necesario que previamente se produza a declaración do falecemento de acordo co disposto na lexislación civil e tomar así como data do feito causante a que se indique na devandita declaración como de falecemento.

Se o causante era perceptor de incapacidade permanente absoluta ou grande invalidez derivada de AT , considerarase que o falecemento é debido a esta continxencia.
 
Se o causante era perceptor de incapacidade permanente total  derivada de AT, deberá probarse que o falecemento foi debido a esa continxencia. Admitirase a proba sempre que non transcorresen máis de 5 anos desde a data na que se produciu o accidente. Se o falecemento se produce transcorrido ese prazo, non se considerará falecido como consecuencia de AT, aínda cando se demostrase que foi consecuencia del.

Se o causante era perceptor de incapacidade permanente absoluta ou grande invalidez derivada de EP, considerarase que o falecemento é debido a esta continxencia.

Se o causante era perceptor de incapacidade permanente total  derivada de EP, deberá probarse que o falecemento foi debido a esa continxencia. Admitirase a proba calquera que sexa o tempo transcorrido ata o falecemento.

Cando o último réxime sexa o de autónomos e o feito causante da prestación se produza dentro dos citados 90 días, considerarase que o traballador está en situación asimilada á de alta aínda cando deba resolver un réxime distinto, posto que, de acordo coas normas de cómputo recíproco de cotizacións, a situación formal de alta ou asimilada está sempre referida ao último réxime e é apropiada polo réxime que recoñece o dereito.

Si, sempre que este se producise dous anos antes do falecemento do causante, convivisen á súa conta e non teñan dereito a outra pensión da Seguridade Social nin queden familiares coa obriga e a posibilidade de prestaren alimentos segundo a lexislación civil.

Si. Cando o beneficiario non chegase a adquirir o dereito a percibir cantidade ningunha da pensión de orfandade antes de chegar á idade límite para ser perceptor dela, por solicitala na data posterior a ter esa idade, aboaráselle unha anualidade da pensión, incluídas as pagas extras, sempre que reunise as condicións para ser beneficiario na data do feito causante.

Terán dereito a percibir o subsidio a favor de familiares, as fillas/os maiores de 25 anos e os irmás/áns maiores de 22 anos, solteiros, viúvos, separados xudicialmente ou divorciados, que sen acreditar as condicións para ser pensionistas reúnan os requisitos esixidos:

• Convivir co causante e ás súas expensas con 2 anos de antelación ao falecemento daquel ou desde a morte do familiar co que convivisen, se esta ocorrese dentro deste período.
  
  
• Non ter dereito a pensión pública.
  
  
• Carecer de medios de subsistencia, por ter ingresos económicos iguais ou inferiores ao salario mínimo interprofesional, e de familiares con obriga e posibilidade de lles prestar alimentos.
  

Poden ser beneficiarios da pensión de orfandade os fillos que, na data do falecemento do pai e/ou da nai, reunisen os requisitos esixidos e se encontren nalgunha das seguintes situacións:

• Fillos menores de 21 anos.
  
• Fillos que teñan reducida a súa capacidade de traballo nunha porcentaxe valorada en grao de incapacidade permanente absoluta ou grande invalidez.
  
• Fillos maiores de 21 anos e menores de 25 anos cando non efectúen un traballo lucrativo por conta propia ou allea, ou cando realizándoo, os ingresos que obteña resulten inferiores en cómputo anual, á contía vixente para o salario mínimo interprofesional, tamén en cómputo anual (incluídas pagas extra).
  
• Se o orfo estivese cursando estudos e fixese os 25 anos  durante o transcurso do curso escolar, a percepción da pensión de orfandade manterase ata o día primeiro do mes inmediatamente posterior ao do inicio do seguinte curso académico.

De acordo coas modificacións introducidas a partir do 1 de xaneiro 2008, a persoa sobrevivente dunha parella de feito pode causar dereito á pensión de viuvez sempre que reúna os requisitos establecidos pola Lei.

Os fillos de pensionistas de xubilación ou incapacidade permanente, de máis de 45 anos, solteiros, viúvos, separados xudicialmente ou divorciados, poderán ser beneficiarios dunha pensión en favor de familiares cando, acreditando unha dedicación prolongada ao coidado do falecido, convivisen con el e ás súas expensas, cunha antelación de dous anos á data do falecemento.

O falecemento dun pensionista de xubilación ou incapacidade permanente de nivel contributivo dará dereito a percibir unha contía en concepto de auxilio por defunción aos que soportasen os gastos do enterro.

Compútanse exclusivamente as cotizacións efectuadas en función das horas traballadas (ordinarias e complementarias), ao calcular a súa equivalencia en días teóricos de cotización. Para iso dividirase por 5 o número de horas efectivamente traballadas. 
 
 Días teóricos de cotización = Número de horas (ordinarias e complementarias)/ 5

O período de 5 anos, no cal deben acreditarse os 500 días de cotización, incrementarase na mesma proporción na que se reduza a xornada efectivamente traballada respecto á xornada habitual na actividade correspondente.

Terase dereito a esta porcentaxe, sempre que durante todo o período de percepción se cumpran, simultaneamente, os seguintes requisitos: 

• Que o pensionista teña cargas familiares. É dicir:

• Que conviva con fillos menores de 26 anos ou maiores incapacitados (cun grao de discapacidade superior ao 33%) ou menores acollidos.

• Que os rendementos da unidade familiar, incluído o propio pensionista, divididos entre o número de membros que a compoñen, non superen, en cómputo anual, o 75% do SMI  vixente en cada momento , excluída a parte proporcional das pagas extras. 

• Que a pensión de viuvez constitúa a principal ou única fonte de ingresos, entendendo que se cumpre este requisito cando o importe da pensión sexa superior ao 50% do total dos ingresos do pensionista.

• Que os rendementos anuais do pensionista por todos os conceptos non superen a contía resultante de sumar ao límite que, en cada exercicio económico estea previsto para o recoñecemento de mínimos das pensións contributivas o importe anual que, en cada exercicio económico corresponda á pensión mínima de viuvez con cargas familiares. 

A pensión de viuvez, en cómputo anual, máis os rendementos anuais do pensionista, non poden exceder o límite de ingresos establecido. En caso contrario, reducirase a contía da pensión de viuvez co fin de non superar este límite.

A perda dun dos requisitos motivará a aplicación da porcentaxe do 52% con efectos do día 1 do mes seguinte a aquel no que deixe de concorrer este requisito.

Un só beneficiario:

• Se se trata de separado xudicial ou divorciado: correspóndelle percibir a pensión en contía íntegra.

• Se se trata de persoa cuxo matrimonio foi declarado nulo: percibirá a pensión en contía proporcional ao tempo convivido co falecido.

Varios beneficiarios:

• Se habendo mediado divorcio ou nulidade, se produce unha concorrencia de beneficiarios con dereito a pensión, esta se recoñecerá a cada un en contía proporcional á convivencia co causante.

• Garantirase, en todo caso, o 40% ao cónxuxe supervivente (aínda que estea separado) ou ao que, sen ser cónxuxe, convivise co causante no momento do falecemento e resultara beneficiario da pensión de viuvez. Quedan excluídos desta garantía os divorciados. 
  

Sempre que se compartise a xubilación parcial cun contrato de remuda teranse en conta as bases de cotización correspondentes ao período traballado a tempo parcial, incrementadas ata o 100% da contía que lle correspondería se traballase a tempo completo durante ese período.

Non se incrementarán cando se trate de períodos nos que non coincidise a xubilación parcial cun contrato de remuda, aínda cando esta situación sexa consecuencia do incumprimento empresarial de manter un substituto.

Si, tanto se á morte do causante non queda cónxuxe sobrevivente como se este falece estando no goce da pensión, a porcentaxe do 52% da pensión de viuvez distribuirase entre os orfos con dereito a pensión por partes iguais. Equipárase a inexistencia de cónxuxe sobrevivente:

• A inexistencia rexistral do proxenitor.
• O abandono do fillo declarado xudicialmente.

Non procede o incremento, cando o cónxuxe supervivente non xera pensión de viuvez nin cando a prestación se extingue por contraer o beneficiario novas nupcias, xa que non se dá a situación de orfandade absoluta.

A suma das contías de todas as pensións de viuvez e orfandade derivadas do mesmo causante non poderá exceder do importe do 100% da base reguladora que corresponda.

A limitación da base reguladora afectará ás pensións de orfandade cuxo feito causante se produza a partir do 1-1-2002.

A diferenza entre o 100% da base reguladora e a porcentaxe da viuvez será distribuída en partes iguais entre todos os orfos con dereito a pensión de orfandade.

• Multiplicarase pola porcentaxe aplicable a cada unha das viuveces polo tempo de convivencia (52% ou 70%  polo tempo de convivencia).
  
• Sumaranse as porcentaxes que resulten.
  
• A diferenza entre as porcentaxes que resulten e o 100% pro ratearase entre os orfos.

Cando faleza o titular da pensión de viuvez, esta acrecerá en partes iguais entre os orfos. Se non houbese orfos e si perceptores de favor de familiares, acrecerá o dereito a partes iguais por esta orde:

• Netos e irmáns do causante.
• Ascendentes e fillos e irmáns do pensionista de xubilación ou incapacidade permanente.
  

A contía obtense aplicando a porcentaxe do 20 % á base reguladora (calculada de igual forma que a viuvez). Aboarase durante 12 meses e dúas pagas extraordinarias.

Si, cun límite: se existen varios beneficiarios, a suma das contías das prestacións de morte e supervivencia non pode exceder do 100% da base reguladora que corresponda. Esta limitación aplícase á determinación inicial das citadas contías, pero non afecta as revalorizacións periódicas que procedan no sucesivo.

As pensións de orfandade teñen preferencia sobre as pensións en favor doutros familiares. Non obstante, esta limitación non impedirá o recoñecemento do subsidio temporal en favor de familiares, xa que este non se ve afectado polo citado límite.

Si, pero o incremento coa porcentaxe correspondente á viuvez só poderá aplicárselles ás pensións orixinadas por un dos causantes. O máximo de pensión, por cada un deles (pai/nai) é o 100% da base reguladora.

É compatible co traballo do orfo menor de 21 anos ou maior de idade que teña reducida a súa capacidade de traballo nunha porcentaxe valorada en grao de incapacidade permanente absoluta ou grande invalidez.
 
Se se trata de orfos maiores de 21 anos e menores de 25 anos non incapacitados, a pensión de orfandade será compatible cun traballo lucrativo por conta propia ou allea sempre e cando os ingresos que obteña non superen, en cómputo anual, o 100 % do SMI tamén en cómputo anual, incluídas as dúas pagas extraordinarias.
 
Se o orfo presenta unha discapacidade nun grao igual ou superior ao 33 %, poderá ser beneficiario ata os 25 anos, sempre que non efectúe un traballo ou cando, realizándoo, os ingresos resulten inferiores en cómputo anual á contía vixente do SMI.

Se durante o ano natural se alternan períodos de traballo e de inactividade, o dereito manterase en tanto non se supere o límite establecido. 

Poderase manter o dereito da pensión de viuvez, aínda que o pensionista contraia un novo matrimonio, sempre que se acrediten os requisitos seguintes:

• Ter máis de 61 anos ou ter menos e ter tamén recoñecida unha pensión de incapacidade permanente absoluta ou grande invalidez ou acreditar unha minusvalía en grao superior ao 65%.
  
  
• A pensión de viuvez  debe constituír a principal ou única fonte de ingresos do pensionista. Enténdese que constitúe a principal fonte de ingresos cando o seu importe represente, como mínimo, o 75% do total de ingresos daquel, en cómputo anual.
  
  
• Ter o matrimonio uns ingresos anuais, de calquera natureza, incluída a pensión de viuvez, que non superen dúas veces o importe, en cómputo anual, do SMI  vixente en cada momento.

• No caso de pensión dos netos e irmáns, polas mesmas causas ca a orfandade.
  
  
• Se se trata de ascendentes, fillas/os e irmáns/ás de máis de 45 anos:
  
  • Ao contraer matrimonio.
    
  • Falecemento.
    
  • Por comprobarse que non faleceu o traballador desaparecido en accidente.