Bizitzeko gutxieneko diru-sarrera

Eskaera ebazteko gehieneko epea hiru hilabetekoa da, aurkezten denetik hasita.

Epe horretan ageriko ebazpenik ematen ez bada, eskaera ukatutzat joko da, administrazioaren isiltasuna dela-eta.

Irailaren 15a baino lehen eskatzen  bada, 2020ko ekainaren 1etik aurrera onartuko da prestazioa, baldin eta data horretan baldintza guztiak betetzen baditu. Egun horretan betetzen ez badira, baldintzak bete eta hurrengo hilabeteko lehen egunean finkatuko dira ondorio ekonomikoak.

Gizarte Segurantzako Institutu Nazionala (INSS) zurekin harremanetan jarriko da zure eskaera ebazteko behar duzun dokumentazioa emateko eta aurkezteko epea emateko.

Kudeaketak arintzeko, oso garrantzitsua da zure eskaeran telefono-zenbaki bat edo helbide elektroniko bat adieraztea, zurekin harremanetan jarri ahal izateko, zure ohiko etxeko helbideaz gain.

Bizikidetza-unitatea honako hauek osatzen dute: etxebizitza berean bizi diren pertsona guztiek, ezkontza-loturaz elkarturik edo izatezko bikote gisa loturik, eta bigarren mailara arteko senitartekoek –odolkidetasunezko edo ezkontza-ahaidetasunezkoak– bai eta adopzio-helburuekin edo familia-harrera iraunkorrarekin bizi diren beste pertsona batzuek ere.

Bizikidetza-unitatetzat hartzen da, halaber, genero-indarkeriaren biktima den pertsona bat, baldin eta familia-etxebizitza utzi badu seme-alabekin edo adopzio-helburuko zaintza-araubidean edo familia-harrera iraunkorrean dauden adingabeekin eta bigarren mailara arteko odolkidetasuneko edo ezkontza-ahaidetasuneko senideekin batera;   halaber, bizikidetza-unitatetzat hartzen da banantze- edo dibortzio-izapideak hasi dituen pertsona batek eta odolkidetasuneko, ezkontza-ahaidetasuneko edo adopzioko bigarren mailara arteko seme-alabek edo adingabeek eta haien senitartekoek osatzen dutena ere.

Azkenik, bizikidetza-unitatetzat hartuko dira 23 urtetik gorako edo 65 urtetik beherako bi pertsonak edo gehiagok osatutako unitateak, baldin eta etxebizitza berean bizi badira aurreko puntuetan adierazitako harremanetako bat izan gabe, eta betiere eskabidea egin aurreko 3 urteetan modu independentean bizi izan badira, salbu eta ohiko bizilekua utzi badute genero-indarkeriaren biktima izateagatik, banantze- edo dibortzio-izapideak hasi badituzte edo bestelako inguruabarrak eduki badituzte. Bizikidetza-unitate horiek familia edo antzeko harreman bateko kideek osatutako beste bizikidetza-unitate batekin parteka dezakete etxebizitza.

Titularrek, bizikidetza-unitate batean integratuta daudenean, gutxienez 23 urte izan beharko dituzte, edo adinez nagusiak edo adingabe emantzipatuak izan beharko dute, baldin eta seme-alabak edo adingabeak badituzte adopzio aurreko zaintza-erregimenean edo familia-harrera iraunkorrean.

Oinarrizko baldintzak hauek dira:

• Aurreko urtean jarraian Espainian legez eta benetan egoiliar izatea.
• Egoera ekonomiko ahulean egotea. Hori frogatzeko, kontuan hartuko dira  ondarea eta diru-sarreren  eta errenten maila.
• Indarrean dauden pentsio eta prestazioak eskatu izana, horietarako eskubidea izanda, erregelamenduz finkatzen den moduan. Salbuetsita daude gizarte-soldatak, gizarteratzeko gutxieneko errentak edo autonomia-erkidegoek emandako gizarte-laguntzako antzeko laguntzak.
• Bizikidetza-unitatea duela urtebete bat osatua izatea.
• Lan eskatzaile gisa inskribatuta egotea, lanik ez duten adinez nagusi edo adingabe emantzipatuen kasuan.
• Baldintza orokor horiez gain, baldintza batzuk bete beharko ditu bere egoera pertsonalari eta/edo bizikidetza-unitateari dagokienez.

Bai, 23 eta 65 urte bitarte izan behar duzu eta ezkongabe izan behar duzu (banantze edo dibortzio bidean zaudenean izan ezik), ez  eta beste pertsona batekin izatezko bikote izan ere.

Orobat, aurreko hiru urteetan gutxienez modu independentean bizi behar izan duzu, eta Gizarte Segurantzan gutxienez urtebetez kotizatu, zure independentzia ekonomikoa egiaztatzeko. Modu independentean bizi izana eta Gizarte Segurantzan kotizatu izana ez da beharrezkoa genero-indarkeriaren biktima izateagatik ohiko etxebizitza utzi baduzu edo banantze- edo dibortzio-izapideak hasi badituzu.

Ez dute prestaziorako eskubiderik gizarte, osasun edo gizarte-osasun arloetako egoitza-zerbitzuko prestazio bat jasotzen dutenek, modu iraunkorrean eta funts publikoekin finantzatua, salbu eta genero-indarkeriaren biktima diren edo gizakien salerosketaren eta sexu-esplotazioaren biktima diren emakumeak badira.

Genero-indarkeriaren biktima diren edo gizakien salerosketaren eta sexu-esplotazioaren biktima diren adin nagusiko emakumeek ere izan dezakete prestaziorako eskubidea.

Jarduteko gaitasun osoa duen bizikidetza-unitateko edozein kidekeska dezake prestazioa, baina eskabidea kide guztien sinadurarekin aurkeztu behar da.

23 urtetik gorako eta 65 urtetik beherako  pertsona bat izan behar du, bizikidetza-unitatea 65 urtetik gorakoek eta adingabeek osatzen dutenean salbu. Kasu horretan, 65 urtetik gorako pertsonak eskatu ahal izango du. Seme-alabak balditu edo adingabeak adopzio edo familia harrera iraunkorrerako zaintza erregimenean baditu, prestazioa eskatu ahalko du, baldin eta adinez nagusia edo adingabe emantzipatua bada.

Bizikidetza-unitatearen izenean prestazioa eskatzen duen pertsonak bere gain hartuko du unitate horren ordezkaritza.

Bai, onuradun indibiduala izan nahiz bizikidetza-unitate bateko kidea izan, guztiek egiaztatu behar dute Espainian legez eta benetan egoitza dutela, jarraian eta etenik gabe, eskaera aurkeztu aurreko urtean, gutxienez, honako hauek izan ezik:

• Jaiotzagatik, adopzioagatik, adoptatzeko edo familia harrera iraunkorrerako zaintzagatik bizikidetza-unitatean sartutako adingabeak.
• Genero indarkeriaren biktima diren emakumeak.

Espainian ohiko egoiliar izaten jarraituko duzu, nahiz eta atzerrian 90 egun baino gehiagoko egonaldiak izan urte natural bakoitzean, edo egonaldien arrazoi justifikatua eritasuna bada.

Bizikidetza-unitateko edozein kideren atzerrirako bidaia eta egonaldia Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalari (INSS) jakinarazi behar zaio aldez aurretik, haren iraupena adierazita.

INSSri  hiru hilabetetik gorako bidaien edo joan-etorrien berri emateko betebeharra betetzen ez bada, prestazioaren ordainketa eten egingo da. Horrek ez du esan nahi bidezko zehapenak jarri behar ez direnik eta jasotako prestazioak itzuli behar ez direnik.

Prestazioa hilero ordainduko da, prestazioaren titularraren kontu batera banku-transferentziaren bidez.

Bizitzeko gutxieneko diru-sarrera besterenezina da. Ezin izanen da obligazioen berme gisa eskaini, ez eta osorik edo partzialki laga, ez konpentsazio edo deskontu gisa, ez atxikipen edo bahitura gisa ere, INSSk ordainketetan egin ditzakeen konpentsazioak izan ezik, jaso beharreko zenbatekoak finkatzeko irizpideen eta baldintzen arabera zegozkien zenbatekoak baino handiagoak jaso baditu.

Prestazioa jasotzen dutenek betebehar hauek izanen dituzte:

a) Baldintzak egiaztatzeko eta prestazioa mantentzeko behar den dokumentazioa eta informazioa ematea, baita jakinarazpenak eta komunikazioak jasoko direla bermatzeko ere.

b) Prestazioa aldatzea, etetea edo iraungitzea ekar dezakeen edozein aldaketa edo egoeraren berri ematea, gertatzen denetik hogeita hamar egun naturaleko epean.

c) Bidegabe jasotako prestazioen zenbatekoa itzultzea.

d) INSSri jakinarazi beharko diote, aldez aurretik, titularra eta bizikidetza-unitateko kideak atzerrira joaten badira. Horrez gain, bidaiak zenbat denbora iraunen duen adierazi beharko diote.

e) Urtero pertsona fisikoen errentaren gaineko zergaren aitorpena aurkeztea.

f) Lanean ari ez badira eta lan-jarduera bat egiteko gaitasuna badute, enplegu-eskatzaile gisa inskribatuta egotea.

Bi prestazioak bateraezinak dira.

Bizitzeko gutxieneko diru-sarrera ezartzen duen errege lege-dekretua indarrean sartzen denetik aurrera, ezin izango da beste eskaerarik aurkeztu seme-alaba edo adingabe bakoitzeko Gizarte Segurantzaren sistemaren konturako esleipen ekonomikorako, zeina iraungi egingo baita. Hala ere, seme edo alaba edo adingabe bakoitzeko esleipen ekonomikoaren eskaera alarma-egoeran zehar aurkeztu ezin izan baduzu, bizitzeko gutxieneko diru-sarrera indarrean sartu eta hurrengo hogeita hamar egun naturalen barruan aurkeztu ahal izango duzu, baldin eta agerian adierazten badiguzu zein egunetan aurkeztu nahi zenuen.

Gaur egun prestazio hori jasotzen ari bazara, baliteke INSSk, ekainaren bigarren hamabostaldian, ofizioz jakinaraztea prestazio hori bizitzeko gutxieneko diru-sarrera minimora aldatu dela. Entitate kudeatzaileak zure familia unitateari buruz dituen datuen arabera bizitzeko gutxieneko diru-sarrera berdina edo handiagoa bada, aldaketa hori egingo da da. Halere, prestazioa mantentzea aukeratu ahal izango duzu; hartara, INSSri erabaki hori jakinarazi beharko diozu, prestazio aldaketaren jakinarazpena etxean jasotzen duzunean.

Ez, bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren onuradunak salbuetsita daude erabiltzaileek prestazio farmazeutiko anbulatorioari egin beharreko ekarpenetik.

Ahultasun ekonomikoaren egoera onartzeko, aurreko ekitaldiko urteko diru-sarrera eta errenta konputagarrien hileko batez bestekoa hartuko da kontuan.

Salbuespenez, eta langabeziako prestazio edo sorospenen onuradun ez direnean, eta errentak zenbatzeko soilik, 2020ko abenduaren 31 arte eskaerak aurkeztu ahal izango dira, ahultasun ekonomikoaren egoera 2020an gertatu bada.

Kasu horietan, errenta-baldintza behin-behinean betetzen dela egiaztatzeko, bizikidetza-unitateak 2020. urtean zehar igarotako denboran izan dituen diru-sarreren zati proportzionala hartuko da kontuan, baldin eta aurreko ekitaldian bizikidetza-unitate horietarako oro har ezarritako ondare-muga garbien erdia gainditzen ez badu eta 2019ko ekitaldian bizikidetza-unitate osorako ezarritako mugen % 50 baino gehiagoko diru-sarrerarik ez badu.

Nolanahi ere, 2021. urtean, ordaindutako zenbatekoak erregularizatuko dira, onuradun indibidualaren edo bizikidetza-unitateko kide guztien urteko diru-sarrera eta errenta konputagarrien batez besteko hileko datuen arabera, 2020ko ekitaldiari dagozkionak, eta, hala badagokio, prestazioa itzuli egingo da.