Eskubidearen sorrera / Iraupena /Luzapena/ Galera edo etetea / Baliogabetzea

• Gaixotasun arruntagatik edo lanekoa ez den istripuagatik, laneko baja-egunaren laugarren egunetik.

• Laneko istripuen edo lanbideko gaixotasunen kasuan, laneko bajaren hurrengo egunetik aurrera, bajako eguneko soldata enpresariaren kargu dagoelarik osorik.

• Ez dago subsidiorako eskubiderik greba egoeretan edo ugazaben itxiera egoeretan.

Subsidioa onuraduna aldi baterako ezgaitasun (ABE) egoeran dagoenean ordainduko da eta iraupen hau izango du:

• Istripu edo gaixotasun kasuetan, edozein delarik ere arrazoia, 180 egunez luza daitezkeen 365 egun, aurreikusten denean langileak medikuaren alta izan dezakeela.

• Laneko gaixotasunaren behaketa-epeetan, 6 hilabetez luza daitezkeen 6 hilabete, gaixotasunaren azterketa eta diagnostikorako beharrezkoa jotzen denean.

Gehieneko epea eta luzapen posibleari dagokionez, gaixo-berritzeko eta behaketako epeak gehituko dira.

Aintzatesteko eskumena

Kontingentzia arruntengatiko ABEren luzapena ABEaren 365. egunetik aurrera (eta gehienez ere 180 egunetarako) Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak (INSS) bakarrik aintzatetsi ahal izango du, edo, kasuak kasu, Itsasoko Gizarte Institutuak (ISM).

Kontingentzia profesionalengatiko ABE 365. egunetik aurrera luzatzen bada (180 egunez, gehienez ere), INSSak aintzatetsi ahal izango du soilik luzapen hori, estaldura Gizarte Segurantzako Mutualitate Laguntzaile bati dagokionean izan ezik. Kasu horretan, Gizarte Segurantzaren Estatu Idazkaritzaren 2006ko urtarrilaren 16ko Ebazpenean aurreikusitakoa ezarriko da: Gizarte Segurantzako Mutualitate Laguntzailearen proposamena, eta INSSren erabakia 5 eguneko epean; epe hori bete ezean, proposamena onartutzat hartuko da.

Ebazpena aintzat hartuko da ABEgatiko prestazio ekonomikoa jasotzen jarraitzeko, aurreko atalean adierazitako kasuan izan ezik.

Luzapenaren iraupena

Luzapena EVIk (Ezgaitasunak Baloratzeko Taldea) aurreikusten duen sendatzeko denboraren arabera ezarriko da, eta gehienez 180 egunekoa izango da. Sendatzeko epea 180 egun baino gehiagokoa dela aurreikusiz gero, ez da luzapenik egongo, baizik eta EIko espediente berri bat egingo da, nahiz eta ezintasuna eragiten duten arrastoak behin betikoak ez izan.

Kontrola egoerak dirauen bitartean

Luzapenak dirauen bitartean, INSSk kontrol medikoa egingo dio langileari. Kontrol honen ondorioz, erabaki hauek har daitezke:

• Medikuaren alta: Mediku-azterketa berria egin ondoren, langileak medikuaren alta izan badezake EVIk edo Kataluniako ICAMSek (Institut Català d´Avaluacions Médiques i Sanitàries) proposamena egin baino lehen, INSSk langilearen medikuaren alta ebatziko du. INSSk igorritako medikuaren altak, ABE luzatu zenetik, ABE bukatzea ekarriko du, baina ez da honen eraginkortasuna etengo aurretiazko erreklamazio bat aurkeztearren.
• Luzapenak aurrera egitea, gehienez 180 egunez. Ezgaitasun Iraunkorreko(EI) espedientearen hasiera; Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 169 artikulua
• EI proposamena

Eskubidea honako arrazoi hauengatik ezeztatu, baliogabetu edota eten daiteke:

• Iruzurrez jokatzen badu subsidioa lortu edo mantentzeko.
• Norbere edota besteren kontura lan egiten badu.
• Tratamendua arrazoitu gabe bertan behera uzten badu edota tratamenduari uko egiten badio.
• Onuraduna ez bada Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko eta Gizarte Segurantzako Mutualitate Laguntzaileetako sendagileek gauzatutako deialdietara joaten mediku-azterketa egiteko, eskubidea iraungiko da kautelazko neurri gisa, ez joate horrek justifikaziorik duen edo ez frogatzeko. Legez, eskubidearen eta eskubide horren ondorioen iraungitze prozedura arautuko da.

1. Subsidioa jasotzeko eskubidea honako arrazoiengatik galduko da:
   
   
   • Medikuaren baja jaso eta gehienez 545 egun natural igarotzen direnean.
   • Sendatzeagatik edo hobera egiteagatik eta ohiko lanera itzultzeko moduan egoteagatik medikuaren alta jasotzean.
   • Langileari alta ematean, ezgaitasun iraunkorra emanda izan edo ez.
   • Erretiroagatiko pentsioa aitortzean.
   • Justifikatu gabe, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalari edo Gizarte Segurantzako Mutualitate Laguntzaileari atxikitako medikuek ezarritako ikuskapen eta azterketa deialdiren batera ez aurkezteagatik.
   • Heriotzagatik.
   
   Subsidioaren iraupena zehazteko, kontuan hartuko dira prozesu berean egon diren berriz gaixotzeagatiko aldiak. Prozesu berean berriz gaixotzeagatiko alditzat hartuko da medikuaren baja berri bat patologia berdin edo antzeko batengatik hartzen denean, aurreko medikuaren alta eman eta ehun eta laurogei egun naturalen barruan.
   
   Ezgaitasun iraunkorragatiko espediente bat hasi eta ABEgatiko subsidioa 545 egun naturalez jaso baino lehen, ezgaitasun iraunkorragatiko prestazioa jasotzeko eskubidea ukatuko da; Gizarte Segurantzaren Institutu Nazionala (INSS) izango da, ukatzeko ebazpenaren ondorengo 180 egun naturalen barruan, patologia berdin edo antzeko batengatik beste baja bat igortzeko eskumena duena, langilearen ezgaitasun iraunkorraren egoera ebaluatu, kalifikatu eta aztertzeko eskumena duten organoen bidez. Halako kasuetan, ABEko egoera berriz abiaraziko da 545 egunak bete arte.
   
2. Subsidioa jasotzeko eskubidea aurreko atalean zehaztutako 545 egun natural igaro ostean amaitzen bada, ezinbestean aztertuko da, gehienez ere 3 hilabeteko epean, ezinduaren egoera, dagokion ezgaitasun iraunkorreko graduaren arabera kalifikatzeko.
   
   Hala ere, langilea osatzeko edo bere egoera hobetzeko medikuaren tratamenduarekin jarraitzea beharrezkoa den kasuetan, lanera itzultzeko helburuarekin, interesdunaren hitzordua atzeratzea komenigarria denean, denbora jakin batez atzeratzeko eskubidea izango du, baina ezingo dira inolaz ere 730 egun naturalak gainditu, ABE aldia eta horren ondoriozko luzapena bateratuta.
   
   Atal honetan aurreikusten diren epeetan 3 hilabete eta kalifikaziorako atzerapena, kotizatzea ez da derrigorrezkoa izango.
   
3. 545 egun naturaleko ABEgatik prestazioa jasotzeko eskubidea amaitzen denean, ezgaitasun iraunkorra aitortuta edo ez, patologia berdinagatik edo antzekoagatik bakarrik izango du langileak ABEgatiko prestazio ekonomikoa jasotzen jarraitzeko eskubidea, betiere ezgaitasun iraunkorraren ebazpenetik 180 egun natural baino gehiago igaro badira.
   
   Eskubide berri hori izango du langileak, baldin eta, medikuak baja berria ematean duen egunean, gaixotasun arrunt edo profesionalagatik, edo istripuagatik (lanean gertatua edo ez), ABEgatiko subsidioa jasotzeko eskubideak betetzen baditu. Xede horretarako, kotizazio-aldia ziurtatzeko, gaixotasun arruntaren ondoriozko ABEgatiko subsidioa jaso ahal izateko, ezgaitasun iraunkorraren ebazpenetik aurrera gauzatutako kotizazioak soilik hartuko dira kontutan.
   
   Hala ere, patologia berdina edo antzekoa denean eta ezgaitasun iraunkorra ezeztatu zenetik 180 egun natural igaro ez badira, berriro ekin ahal izango zaio ABE prozesuari, behin bakarrik, eta INSSk, langilearen ezgaitasun iraunkorraren egoera ebaluatzeko, kalifikatzeko eta aztertzeko eskumena duten organoen bidez, langile horrek lanerako gaitasuna berreskuratu dezakeela uste duen kasuetan. Horretarako, INSSk baja onartuko du ABEgatiko prestazio ekonomikoa jasotzeko soilik.
   
4. Ezgaitasun iraunkorragatiko medikuaren altak, prozesuak 365 egun iraun baino lehen igorritakoak, ABE egoera iraungiko du.
   
   365 eguneko epea amaitzean, INSSk ezgaitasun iraunkorra hasteko txostena hitzartuz gero, ABE egoera epe hori betetzen den egunean amaituko da. LGSSaren 170 artikuluan aurreikusitako eskumenak betetzean INSSak berariaz ABE luzatzea hitzartu izan balu eta horrek dirauen bitartean ezgaitasun iraunkorreko espediente bat abiaraziko balu, ABE egoera bukatuko da, abiarazte hori hitzartzeko ebazpena igortzen den egunean.
   
5. Aurreko puntuetan adierazitakoari kalterik egin gabe, iraungipena ezgaitasun iraunkorra proposatzen duen medikuaren altagatik gertatuz gero, INSSk ezgaitasun iraunkorraren espedientea hastea erabaki duelako edo 545 egun naturalak igaro direlako, langilea ABEgatiko luzapen egoeran egongo da ezgaitasun iraunkorra eman arte.
   
   Aurreko paragrafoak aipatzen dituen kasuetan, ezgaitasun iraunkorragatiko prestazio ekonomikoa Erakunde Kudeatzailearen ebazpen datarekin batera hasiko da, prestazio ekonomiko hori ABEren luzapenagatik jasotzen zuena baino handiagoa den kasuetan izan ezik. Kasu horretan, ABE amaitu eta hurrengo egunera atzeratuko da.
   
   ABE 545 egun natural igaro aurretik amaitzen bada, eta ondoren ezgaitasun iraunkorrik ez badago, lan-hitzarmena iraungitzen ez denera arte edo 545 egun naturalen epea iraungi arte kotizatzeko obligazioa mantenduko da, ezgaitasun iraunkorrik ez dagoela data horretatik aurrera erabakitzen bada.